Manual de Hábitats de Galicia.

A Directiva Comunitaria Hábitat (DC 92/43/CEE).

A Conferencia de Nacións Unidas sobre e Medio Humano, celebrada en Estocolmo en 1972, marca os comezos da protección ambiental a nivel internacional, promovendo a aparición de lexislacións nacionais e supranacionais destinadas á protección dos recursos naturais. A Declaración de Río de Janeiro sobre o Medio Ambiente e o Desenvolvemento (1992), reafirmará a Declaración da Conferencia das Nacións Unidas sobre o medio Humano e trata de basearse nela co obxectivo de establecer unha alianza mundial nova e equitativa, promovendo acordos internacionais dirixidos á protección da integridade do sistema ambiental a escala global. Nesta Conferencia consolídase e proclama a nivel internacional a idea de "desenvolvemento sostible", ademais de aprobarse catro documentos entre os que destaca o Convenio sobre a Diversidade Biolóxica, o cal establece entre o seu articulado, como obxectivo fundamental, a conservación da diversidade biolóxica.

No cumio de París (1972) a Comunidade Económica Europea establece como unha das súas prioridades a protección do medio ambiente. As primeiras accións comunitarias que comezaron en 1972, no marco de 4 programas de acción sucesivos, as accións lexislativas emprendidas baseábanse nun enfoque vertical e sectorial dos problemas ecolóxicos. Durante este período, a Comunidade adoptou preto de 200 actos lexislativos, consistentes fundamentalmente en limitar a contaminación mediante a introdución de normas mínimas, en particular en materia de xestión dos residuos e contaminación da auga e do aire. A introdución deste marco regulamentario non logrou impedir a deterioración do medio. Grazas á toma de conciencia da opinión pública acerca dos riscos vinculados aos problemas globais do medio, a necesidade de adoptar un enfoque concertado a escala europea e internacional é agora indiscutible. A acción comunitaria foise desenvolvendo co paso dos anos, ata que o Tratado da Unión Europea lle conferiu o carácter de política. O Tratado de Amsterdam (1997) proseguiu esta evolución, mediante a integración do principio de desenvolvemento sostible entre os obxectivos da Comunidade Europea e facendo da obtención dun elevado nivel de protección do medio unha das súas prioridades absolutas.

En aras da eficacia, o Quinto programa de acción para o medio, titulado "Cara a un desenvolvemento sostible" sentou os principios dunha estratexia europea voluntarista para o período 1992-2000 e marcou o principio dunha acción comunitaria horizontal, tendo en conta todos os factores de contaminación (industria, enerxía, turismo, transportes, agricultura, etc.). A Comisión confirmou este enfoque transversal da política de medio ambiente tras a comunicación de 1998 relativa á integración do medio nas políticas da Unión, así como polo Consello Europeo de Viena (1998). A integración da problemática ambiental nas demais políticas converteuse nunha obriga para as institucións comunitarias. Dende entón, esa integración foi obxecto de varios actos comunitarios, especialmente nos sectores do emprego, a enerxía, a agricultura, a cooperación para o desenvolvemento, o mercado único, a industria, a pesca, a política económica e os transportes. En maio de 2001 aprobouse unha comunicación sobre a estratexia europea en favor do desenvolvemento sostible. A devandita comunicación establece obxectivos de desenvolvemento sostible a longo prazo e céntrase no cambio climático, os transportes, a saúde e os recursos naturais. A necesidade dunha intervención comunitaria en materia de responsabilidade polos danos ocasionados ao medio, así como en materia de reparación, quedou recoñecida dende a adopción do Libro Branco sobre responsabilidade ambiental en febreiro de 2000.

O sexto programa de acción en materia de medio, pendente de aprobación, establece as prioridades da Comunidade Europea ata 2010. Faise fincapé en catro ámbitos: o cambio climático, a natureza e a biodiversidade, o medio e a saúde, e a xestión dos recursos naturais e dos residuos. Co fin de levar á práctica estas prioridades, proponse unha serie de liñas de acción: mellorar a aplicación da normativa ambiental, traballar co mercado e os cidadáns, e aumentar a integración do medio nas demais políticas comunitarias. Un aspecto innovador que merece destacarse é a política de produtos integrada, o obxectivo do cal é desenvolver un mercado máis ecolóxico velando por que os produtos sexan máis respectuosos co medio ao longo da súa vida útil. Este camiño institucional percorrido para a conservación do medio ten a súa concreción en tres instrumentos lexislativos coñecidos comunmente como Directiva Aves, Directiva Hábitat e Directiva Marco da Auga.

O actual Tratado de Funcionamento da Unión Europea, establece no seu artigo 191 (antigo articulo 174 del Tratado Constitutivo da Comunidade Europea), que a política da Unión no ámbito do medio ambiente contribuirá a garantir a conservación, a protección e a mellora do medio ambiente; A protección da saúde das persoas; A utilización prudente e racional dos recursos naturais; O fomento de medidas a escala internacional destinadas a facer fronte aos problemas rexionais ou mundiais do medio ambiente. A política da Unión Europea, no ámbito do medio ambiente terá como obxectivo alcanzar un nivel de protección elevado, tendo presente a diversidade de situacións existentes nas distintas rexións da Unión. Basearase nos principios de cautela e de acción preventiva, no principio de corrección dos atentados ao medio ambiente, preferentemente na fonte mesma, e no principio de quen contamina paga. Neste contexto, as medidas de harmonización necesarias para responder a esixencias na protección do medio ambiente incluirán, nos casos apropiados, unha cláusula de salvagarda que autorice aos Estados membros a adoptar, por motivos ambientais non económicos, medidas provisionais sometidas a un procedemento comunitario de control.
 
En coherencia con estes aspectos, a Comisión Europea, promulgou a comezos dos anos noventa a Directiva Comunitaria 92/43/CEE, coñecida como Directiva Hábitat, que asume como obxectivo fundamental propiciar o mantemento da biodiversidade no ámbito territorial da Unión Europea, ao tempo que se teñen en conta as esixencias económicas, sociais, culturais e rexionais. En consecuencia, a Directiva Hábitat, deberá contribuír a alcanzar o obxectivo xeral dun desenvolvemento sostible, tendo en conta que o mantemento desta biodiversidade poderá, en determinados casos, requirir o mantemento e mesmo o estímulo de determinadas actividades humanas.
 



A Directiva 92/43/CEE do Consello, de 21/05/1992, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres (DOCE 206 22/07/1992), aplicada mediante a Decisión 97/266/CE: Decisión da Comisión de 18/12/1996 relativa a un formulario de información sobre un espazo proposto para a súa inclusión na Rede Natura 2000 (DOCE 107 de 24/04/1997), modificada pola Directiva 97/62/CE do Consello de 27/10/1997 pola que se adapta ao progreso científico e técnico a Directiva 92/43/CEE, relativa á conservación dos hábitats naturais e de fauna e flora silvestres DOCE 305, 08/11/1997. Os artigos 20 e 21 relativos á creación dos comités foron modificados polo Regulamento (CE) n° 1882/2003 do Parlamento Europeo e do Consello de 29/09/ 2003 sobre a adaptación á Decisión 1999/468/CE do Consello das disposicións relativas aos comités que asisten á Comisión no exercicio das súas competencias de execución previstas nos actos suxeitos ao procedemento establecido no artigo 251 do Tratado CE (DOUE 284, 31/10/2003). E finalmente modificada tras a adhesión de Bulgaria e Romanía, mediante a DC 2006/105/CE do Consello do 20 de novembro, pola que adaptan as Directivas 73/239/CEE, 74/557/CEE e 2002/83/CE no ámbito do medio ambiente, con motivo da adhesión de Bulgaria e Romanía (DOUE 20/12/2006).
Posteriormente os anexos foron modificados pola Acta relativa ás condicións de adhesión da República Checa, a República de Estonia, a República de Chipre, a República de Letonia, a República de Lituania, a República de Hungría, a República de Malta, a República de Polonia, a República de Eslovenia e a República Eslovaca, e ás adaptacións dos Tratados nos que fundaméntase a Unión - Anexo II: Lista considerada no artigo 20 da Acta de adhesión -16. Medio Ambiente - C. Protección da natureza. (DOUE 236, 23/09/2003).
 
A DC 92/43/CEE incorpora no seu artigo 1 un elenco de conceptos que terán unha importante repercusión na planificación e xestión dos compoñentes da biodiversidade que terán unha importante repercusión para a planificación e xestión dos Espazos Naturais Protexidos, marcando unha neta separación entre elas. Cabe destacar a incorporación do concepto de "hábitat" como espazo terrestre ou acuático diferenciado polas súas características xeográficas, abióticas e bióticas.

Os Anexos I (tipos de hábitats naturais de interese comunitario) e II (especies animais e vexetais de interese comunitario) da Directiva ofrecen indicacións sobre os tipos de hábitats e especies cuxa conservación require a designación de zonas especiais de conservación. Algúns deles defínense como tipos de hábitats ou de especies "prioritarios" (en perigo de desaparición). O Anexo IV enumera as especies animais e vexetais que requiren unha protección estrita.

Tamén é competencia dos Estados membros: fomentar a xestión dos elementos da paisaxe que consideren esenciais para a migración a distribución e o intercambio xenético das especies silvestres; instaurar sistemas de protección especialmente estritos para determinadas especies animais e vexetais ameazadas (Anexo IV) e estudar a conveniencia de reintroducir as devanditas especies no seu territorio; prohibir a utilización de medios non selectivos de recollida, captura e sacrificio de determinadas especies animais e vexetais (Anexo V).

A Directiva 92/43/CE define como "Especies de interese comunitario", as que no territorio da Unión Europea: "Estean en perigo, salvo aquelas cuxa área de distribución natural se estenda de forma marxinal no devandito territorio e non estean ameazadas nin sexan vulnerables na área do Paleártico occidental; ou ben sexan vulnerables, é dicir, que o seu paso á categoría das especies en perigo se considera probable nun futuro próximo en caso de persistir os factores que ocasionen a ameaza; ou ben sexan raros, é dicir, que as súas poboacións son de pequeno tamaño e que, sen estar actualmente en perigo nin ser vulnerables, poderían estalo ou selo. As devanditas especies localízanse en áreas xeográficas limitadas ou atópanse dispersas nunha superficie máis ampla; ou ben sexan endémicas e requiran especial atención debido á singularidade do seu hábitat e/ou a posibles repercusións que a súa explotación poida ter para a súa conservación ". Mentres que como "Especies prioritarias", se consideran aquelas que están en perigo e cuxa conservación supón unha especial responsabilidade habida conta da importancia da proporción da súa área de distribución natural incluída no territorio en que se aplica a directiva.

A Directiva define "Estado de conservación dunha especie", como o conxunto de influencias que actúen sobre a especie e que poidan afectar a longo prazo á distribución e importancia das súas poboacións. O estado de conservación considérase favorable cando: Os datos sobre a dinámica das poboacións da especie en cuestión indiquen que a mesma segue e pode seguir constituíndo, a longo prazo, un elemento vital dos hábitats naturais aos que pertenza, e a área de distribución natural da especie non se estea a reducir nin ameace con reducirse nun futuro previsible, e exista e probablemente siga existindo un hábitat de extensión abondo para manter as súas poboacións a longo prazo ".

A Directiva Hábitat promove a creación dunha Rede Europea de Espazos Naturais protexidos a escala da Unión Europea, a Rede Natura 2000, co obxecto de salvagardar os espazos silvestres máis importantes de Europa. A Rede Natura 2000 componse de Zonas Especiais de Conservación (ZEC) declaradas polos Estados membros conforme á Directiva sobre hábitats e, ademais, de Zona de Especial Protección para as Aves (ZEPA) que se designan de acordo coa Directiva sobre aves de 1979. A creación desta rede de espazos protexidos na que se adoptan medidas especiais para conservar a biodiversidade cumpre, ademais, unha obriga imposta claramente á Comunidade polo Convenio das Nacións Unidas sobre a Diversidade Biolóxica.

Os lugares que forman parte da Rede Natura 2000, son representativos de certo número de tipos de hábitats naturais e de ámbitos onde viven especies vulnerables, son identificados, designados e protexidos polos Estados membros. Esta estrutura permite así a posta en marcha dunha rede europea que repousa sobre a cooperación entre os Estados membros e a Comunidade.



A Directiva sobre hábitats refírese aproximadamente a máis de 200 tipos de hábitats e 700 especies de fauna e flora de importancia comunitaria. A Directiva sobre aves inclúe unha lista de 181 especies vulnerables cuxos hábitats deben ser protexidos nos espazos que os albergan. Recoñece, así mesmo, que é preciso protexer as zonas de importancia para especies de aves migratorias, en particular os hábitats de zonas húmidas. A conservación deses hábitats e especies non pode garantirse a longo prazo se nos limitamos a protexer paraxes naturais illados, por moito que sexa o seu valor. Ao constituír unha rede de espazos a través de toda a área de distribución deses hábitats e especies, Natura 2000 pretende ser un sistema vivo e dinámico que asegure a súa conservación.

A selección das ZEPA e LIC para formar parte da Rede Natura 2000 realízase mediante procedementos diferentes. En canto ás ZEPA, os Estados membros seleccionan os espazos que van declarar ZEPA conforme á Directiva sobre aves. A súa identificación e delimitación teñen que basearse totalmente en criterios científicos tales como 'un 1% da poboación de especies vulnerables incluídas na lista' ou 'humidais de importancia internacional para aves acuáticas migratorias''. Aínda que os Estados membros dispoñen de certa marxe de discrecionalidad á hora de decidir os criterios máis axeitados, teñen a obriga de aplicalos plenamente de tal maneira que se garanta a declaración de todos os 'territorios máis axeitados en número e en superficie'. Sobre a base da información comunicada polos Estados membros, a Comisión determina se os espazos declarados son suficientes para constituír unha rede coherente que garanta a protección das especies migratorias e vulnerables.

A selección de Zonas Especiais de Conservación (ZEC) conforme á Directiva sobre hábitats desenvólvese en tres fases: Na primeira fase recae sobre os Estados membros a responsabilidade de propoñer os espazos que van formar parte da rede Natura 2000 (proposta de Lugares de Importancia Comunitaria). Estes deben realizar un estudio exhaustivo de cada tipo de hábitats e especies presentes no seu territorio. O labor máis detallado delégase con frecuencia en distintos organismos nacionais ou, no caso de Estados membros federais, nas rexións. A selección dos espazos é un exercicio exclusivamente científico que se realiza seguindo uns criterios uniformes especificados no Anexo III da Directiva. Segundo eses criterios, as autoridades deben analizar a representatividade e a calidade ecolóxica de cada tipo de hábitat, así como a superficie do espazo que ocupa cada un, e iso para todos os espazos. Ademais, ten que calcularse o tamaño e a densidade da poboación da especie, o grao de illamento do espazo en relación coa súa área natural de distribución e a calidade do espazo para a especie considerada. A partir deses criterios, os Estados membros deben realizar unha avaliación global da importancia dos seus espazos respecto a cada tipo de especies e de hábitats. Esa información ecolóxica constitúe a base para a avaliación posterior a escala da Unión Europea.

Na segunda fase, e sobre a base das listas propostas polos Estados membros, a Comisión, de acordo con eles, adopta listas de Lugares de Importancia Comunitaria (LIC). As propostas dos Estados membros estúdanse con total transparencia en seminarios científicos organizados pola Comisión coa asistencia da Axencia Europea de Medio. Os expertos que participan neses seminarios deben determinar se cada Estado membro propuxo un número suficiente de espazos de grande calidade que permitan garantir un estado de conservación favorable respecto a cada tipo de hábitats e de especies en toda a súa área de distribución dentro da Unión Europea. Na avaliación considéranse aspectos tales como a escaseza, a distribución xeográfica ou a vulnerabilidade global de cada tipo de hábitat e especie.  Neses seminarios participan delegados dos Estados membros e expertos que representan os intereses de usuarios e propietarios, e ONG de medio ambiente. O que se pretende é confeccionar unha lista de Lugares de Importancia Comunitaria respecto a cada unha desas rexións que teñen unha biodiversidade afín, aplicando un enfoque coherente en todos os Estados membros.
A última fase establécese unha vez adoptadas as listas de lugares de importancia comunitaria, os Estados membros deben declarar Zonas Especiais de Conservación (ZEC) todos eses lugares presentes no seu territorio o antes posible e nun prazo de 6 anos como máximo. Deben dar prioridade aos máis ameazados ou aos que revisten maior importancia dende o punto de vista da conservación. Durante este período, os Estados membros deben establecer as medidas necesarias de restauración e xestión para garantir un estado de conservación favorable deses espazos.

Concluídos os procesos de propostas e declaración das ZEPA, LIC e ZEC a Rede Natura 2000 debería de centrarse na problemática da súa xestión. A Directiva indica claramente que os Estados membros son responsables da declaración de espazos Natura 2000 e da súa xestión. O labor concreto adoita delegarse a varios organismos nacionais ou, no caso de Estados membros federais, ás rexións. Polo que se refire ao medio mariño, onde as actividades de xestión poden levar aparellada a regulación de actividades pesqueiras, a xestión beneficiaríase de medidas a nivel comunitario.
A Directiva prevé, ademais do establecemento de réximes de xestión, a avaliación dos plans ou proxectos que poidan afectar aos espazos declarados. Esa disposición baséase na práctica existente en relación coa avaliación de impacto ambiental. Aínda cando tal avaliación poña de manifesto que un plan ou proxecto vai causar danos nun espazo, a Directiva non se opón á súa realización. Os Estados membros poden autorizar tales plans ou proxectos a falta de solucións alternativas ou por razóns imperiosas de interese público de primeira orde. Neses casos, non obstante, están obrigados a adoptar medidas compensatorias mediante a creación ou mellora doutro hábitat noutro lugar para manter a integridade da rede.

No caso de plans ou proxectos que van ter un impacto negativo nun espazo que alberga especies ou hábitats prioritarios (hábitats e especies particularmente escasos e vulnerables que constitúen unha pequena parte da lista global), a Comisión debe determinar se existen razóns imperiosas de interese público de primeira orde.

A Comisión favoreceu sistematicamente o desenvolvemento de plans de xestión como instrumento para xestionar axeitadamente a conservación de espazos e como marco para determinar se unha serie de usos son compatibles cos obxectivos de conservación. Eses plans constitúen, así mesmo, un medio excelente para implicar activamente nas decisións de xestión ás principais agrupacións de interese afectadas pola declaración.
Ante a grande variedade de tipos de hábitats e o diferente estado en que poden atoparse, é evidente que non pode aplicarse a este respecto unha fórmula única. En xeral, non obstante, é importante garantir o mantemento de réximes de xestión tradicionais que, con gran frecuencia, foron fundamentais para crear e perpetuar os hábitats que tanto valoramos hoxe.
 
A Directiva Hábitat dispón igualmente que os Estados membros tomen as medidas necesarias para instaurar un sistema de protección das especies que inclúa criterios estritos, prohibindo a morte, captura ou perturbación intencionada das especies animais prioritarias, así como a recolección ou deterioración das especies vexetais prioritarias. A destrución ou a deterioración dos lugares de reprodución ou nidificación ou as áreas de repouso deben ser igualmente prohibidos.

A Directiva prevé que a Comunidade debe cofinanciar algúns custos relacionados coa xestión dos espazos da rede con cargo aos instrumentos financeiros existentes. Non hai, non obstante, ningunha estrutura clara para administrar a programación de tal financiamento, e o proceso establecido en decisións posteriores relativas a distintos instrumentos non facilita o desenvolvemento de tal estrutura.

Xa poden aplicarse medidas, por exemplo o réxime agroambiental da Política de Desenvolvemento Rural, que ofrecen fondos considerables para o funcionamento da rede por medio de pagamentos a agricultores que xestionen as súas terras de forma respectuosa do medio. Nalgúns Estados membros utilizáronse tamén con frecuencia recursos do Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional para financiar investimentos directamente relacionadas con espazos Natura 2000 destinadas, na maioría dos casos, á construción de instalacións e infraestruturas para visitantes. Na actualidade, o único fondo dedicado exclusivamente a Natura 2000 é LIFE-Natureza, que se utiliza para promover a planificación da xestión e proxectos piloto e de demostración sobre xestión de hábitats e especies.

A Directiva prevé que a Comunidade debe cofinanciar algúns custos relacionados coa xestión dos espazos da rede con cargo aos instrumentos financeiros existentes. Non hai, non obstante, ningunha estrutura clara para administrar a programación de tal financiamento, e o proceso establecido en decisións posteriores relativas a distintos instrumentos non facilita o desenvolvemento de tal estrutura.
 
1.1 IMPLEMENTACIÓN DA DIRECTIVA HÁBITAT EN ESPAÑA E EN GALICIA.

No momento de aprobarse a DC 92/43/CEE, a normativa básica a nivel estatal estaba marcada pola Lei 4/89 do 27 de Marzo, de Conservación dúas Espazos Naturais e da Flora e Fauna Silvestres, (BOE 74, 28/03/1989). A Lei 4/89 viña a derrogar e substituír a do 2 de maio de 1975, de Espazos Naturais protexidos. Nos seus máis de trece anos de vixencia, esta norma cubriu unha etapa da política de conservación da natureza, brindando un marco protector para as áreas ou espazos que así o requiriron pola singularidade e interese dous seus valores naturais. Non obstante, a decidida vontade de estender o réxime xurídico protector dos recursos naturais máis alá dos meros espazos naturais protexidos e a necesaria articulación da política de conservación da natureza dentro da actual repartición de competencias entre o Estado e as Comunidades Autónomas, obrigaron a promulgar a Lei de Conservación dos Espazos Naturais e da Flora e Fauna Silvestres.
 
Neste contexto, o Goberno Español, procedeu á transposición inicial da DC 92/43/CEE mediante a promulgación do Real Decreto 1997/1995, do 7 de decembro, polo que se establecen medidas para contribuír a garantir a biodiversidade mediante a conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres (BOE 310, 28/12/1995. Posteriormente, e debido á modificación da propia DC 92/43/CEE pola DC 97/62/CE do Consello do 27 de outubro de 1997 (L 305 42 8.11.1997), o Real Decreto 1997/1995, foi modificado polo Real Decreto 1193/1998 (Real Decreto 1193/1998, do 12 de xuño, polo que se modifica ou Real Decreto 1997/1995, do 7 de decembro, polo que se establecen medidas para contribuír a garantir a biodiversidade mediante a conservación dos hábitat naturais e da fauna e flora silvestre. BOE 151, 25/06/1998).

O proceso de transposición formulado inicialmente polo Real Decreto 1997/1995 e pola modificación deste, a través do Real Decreto 1193/1998, verase complementado coa modificación da propia Lei 4/89 mediante a Lei 40/1997, do 5 de novembro (BOE 266, de 6/11/1997) e pola Lei 43/2003, do 21 de novembro, de Montes (BOE 280, de 22/11/2003), que introduce definitivamente na Lei 4/89 as áreas protexidas derivadas da DC 92/43/CEE (LIC, ZEPA, ZEC).
 
Un cambio aínda máis importante, vén marcado pola adecuación do articulo 6 da DC 92/43/CEE ao marco xurídico español, proceso que se efectúa a través do Real Decreto 1421/2006, de 1 de decembro BOE 288, 2/12/2006), por o que se modifica o Real Decreto 1997/1995, do 7 de decembro, por o que se establecen medidas para contribuír a garantir a biodiversidade mediante a conservación dos hábitats naturais e da flora e fauna silvestres (BOE 288, 2/12/2006), modificándose en consecuencia ou Real Decreto 1997/1995.
 
Malia todo iso, existían importantes lagoas en canto á adecuación da DC 92/43/CEE ao marco xurídico español, entre as que destacaba a falta dunha protección explícita aos tipos de hábitats do Anexo I fóra da área territorial marcada polos LIC e ZEC, ou mesmo de medidas administrativas e no seu caso penais, en relación con aquelas actividades ou feitos que vulnerando o disposto na Directiva 92/43/CEE xerasen unha perda ou alteración do estado de conservación dos hábitats de interese comunitario. Situación que se agudizaba, cando na maioría das normativas de conservación da natureza das Comunidades Autónomas, como é o caso da Lei 9/2001 de Conservación da Natureza, nin tan sequera se menciona o interese de conservar ou protexer os hábitats de interese comunitario, e menos aínda se establecían medidas administrativas para aqueles casos que xerasen unha perda no seu estado de conservación.
 
Esta situación levou ao Goberno Español a propoñer a redacción dunha nova lei de conservación da natureza, promulgándose finalmente a Lei 42/2007, do 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da Biodiversidade (BOE 299, 14/12/2007), que deroga a Lei 4/1989, do 27 de marzo, de Conservación dos Espazos Naturais e da Flora e Fauna Silvestres. A nova normativa estatal, establece o réxime xurídico básico da conservación, uso sostible, mellora e restauración do patrimonio natural e da biodiversidade española, como parte de deber de conservar e do obxectivo de garantir os dereitos das persoas a un medio axeitado para o seu benestar, saúde e desenvolvemento. Igualmente recóllense as normas e recomendacións internacionais que organismos e réximes ambientais internacionais, como o Consello de Europa ou o Convenio sobre a Diversidade Biolóxica, foron establecendo ao longo dos últimos anos, especialmente no que se refire ao Programa de Traballo mundial para as áreas protexidas, que é a primeira iniciativa específica a nivel internacional dirixida ao conxunto de espazos naturais protexidos de todo o mundo.
 
O Título II, da Lei 42/2007, recolle a catalogación e conservación de hábitats e espazos do patrimonio natural, centrándose, en primeiro lugar, na Catalogación de hábitats en perigo de desaparición, onde se incluirán aqueles cuxa conservación ou restauración esixa medidas específicas de protección e conservación. Os hábitats considerados no Catálogo deben ser incluídos nalgún instrumento de xestión ou figura de protección de espazos naturais, e ter un Plan ou instrumento de xestión para a conservación e restauración. A Lei 42/2007, determina que a Conferencia Sectorial de Medio, a proposta da Comisión Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade, e con informe previo do Consello Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade, aprobe as Estratexias de Conservación e Restauración dos hábitats en perigo de desaparición.
 
O resto dos capítulos do Título II, da Lei 42/2007, céntranse nas áreas protexidas, que se distribúen en tres grandes grupos: Espazos Naturais Protexidos (ENP), os Espazos protexidos Rede Natura 2000, e as Áreas Protexidas por Instrumentos Internacionais.
 
O ámbito de protección dos ENP queda fixado na propia Lei 42/2007, aínda que a súa declaración e xestión corresponderá, en todo caso, ás Comunidades Autónomas no ámbito territorial das cales se atopen situados. Para estes espazos mantense, en coherencia co establecido pola Lei 4/1989, a posibilidade de crear zonas periféricas de protección, a declaración de utilidade pública, para os efectos expropiatorios dos bens e dereitos afectados, así como a facultade da Administración competente para o exercicio dos dereitos de tenteo e retracto. Formulándose como novidade, a posibilidade de crear Espazos Naturais Protexidos transfronteirizos. En canto ás figuras de ENP, incorpórase en relación á Lei 4/1989, soamente unha nova figura, as Áreas Mariñas Protexidas, mentres que adapta a definición das Paisaxes Protexidas e dos Monumentos Naturais ás directrices internacionais. As Comunidades Autónomas poderán ademais establecer, en función das súas competencias, outras figuras de Espazos Naturais protexidos.
 
As áreas protexidas establecidas pola Rede Natura 2000 (LIC, ZEPA, ZEC) englóbanse na Lei 42/2007, baixo a denominación de "Espazos protexidos Rede Natura 2000", co alcance e as limitacións que as Comunidades Autónomas establezan na súa lexislación e nos correspondentes instrumentos de planificación, para o cal o Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño, elaborará, no marco do Plan Estratéxico Estatal do Patrimonio Natural, e a Biodiversidade, unhas directrices de conservación da Rede Natura 2000. Estas directrices constituirán o marco orientativo para a planificación e xestión dos devanditos espazos e serán aprobadas mediante acordo da Conferencia Sectorial de Medio Ambiente.
 
A protección das áreas protexidas da Rede Natura 2000 queda non obstante asegurada en cando a que a Lei 42/2007 traspón integramente o artigo 6 da DC 92/43/CEE, reforzando ou aclarando, algúns dos aspectos que ata a data foran obxecto de importantes discusións.
 
Unha destas discusións centrase na protección dos hábitats do Anexo I da DC 92/43/CEE fóra das áreas designados como espazos Rede Natura 2000, situación que provocara importantes minguas da superficie ocupada polo hábitats de interese comunitario en diversas áreas do Estado, ao ser destruídos ou alterado por actuacións públicas, en moitos casos financiadas con fondos da Unión Europea. Neste sentido, o artigo 45.3 da Lei 42/2007, indica que "Os órganos competentes deberán adoptar as medidas necesarias" para evitar a deterioración ou a contaminación dos hábitats fóra da Rede Natura 2000". (artigo 45.3)
 
Outros aspectos igualmente importantes, centrábanse sobre a interpretación do artigo 6 da DC 92/43/CEE, na súa versión derivada da transposición no Real Decreto 1421/2006. Así o novo texto incluído na Lei 42/2007, engade os "programas" aos "plans e proxectos" que sen ter unha relación directa coa xestión das áreas protexidas Natura 2000 poidan ser susceptibles de afectar de forma apreciable a estes ou aos seus compoñentes (artigo 45.4).
 
As incorporacións máis importantes da Lei 42/2007 afectan ao procedemento de autorización de plans, programas ou proxectos deberan realizarse por razóns imperiosas de interese público de primeira orde, incluídas razóns de índole social ou económica, a pesar das conclusións negativas da avaliación das repercusións sobre o lugar e a falta de solucións alternativas. Nestes casos, a concorrencia de razóns imperiosas de interese público de primeira orde só poderá declararse para cada suposto concreto: ben mediante unha lei, ou mediante acordo do Consello de Ministros, cando se trate de plans, programas ou proxectos que deban ser aprobados ou autorizados pola Administración Xeral do Estado, ou do órgano de Goberno da Comunidade autónoma. O devandito acordo deberá ser motivado e público. (artigo 45.5).

En caso de que o lugar considerado da Rede Natura 2000 albergue un tipo de hábitat natural e/ou unha especie prioritaria, sinalados como tales nos anexos I e II, da Lei 42/2007, unicamente se poderán alegar as seguintes consideracións para a realización de calquera plan programa ou proxecto: a) As relacionadas coa saúde humana e a seguridade pública. b) As relativas a consecuencias positivas de primordial importancia para o medio ambiente. c) Outras razóns imperiosas de interese público de primeira orde, logo de consulta á Comisión Europea. Finalmente, no Título VI da Lei 42/2007, relativo ás infraccións e sancións, tipifícanse como tales a alteración ou destrución de hábitats de interese comunitario.

O réxime de protección dos Espazos protexidos Natura 2000 designados así na Lei 42/2007, é similar, ou mesmo superior a algunhas das figuras de Espazos Naturais Protexidos previstas na norma estatal. As diferenzas máis importantes con relación aos ENP derivan da imposibilidade de crear áreas protexidas Rede Natura 2000 de carácter internacional, e igualmente, á imposibilidade de crear zonas periféricas de protección. Tamén exclúese aos Espazos Naturais protexidos Natura 2000 da declaración de utilidade pública, para os efectos expropiatorios dos bens e dereitos afectados, e tampouco se faculta ás administracións públicas a exercer os dereitos de tenteo e retracto.

Estas e outras características, poden ser outorgados polas Comunidades Autónomas no momento de establecer o alcance da protección xurídica dos Espazos Protexidos da Rede Natura 2000. Na maioría dos casos as normativas das Comunidades Autónomas procederon á declaración das áreas protexidas Natura 2000 (LIC, ZEPA) como Espazo Naturais protexidos, encadrándoos ás veces nalgunhas das distintas figuras equivalentes coas establecidas pola lexislación estatal, ou de forma máis habitual, recurrindo a figuras de espazos naturais protexidos propias, e creadas ex profeso para a conservación e xestión da Rede Natura 2000.