Acordo de custodia do territorio.
Acordo o pacto subscrito de modo voluntario entre unha persoa física ou xurídica, pública ou privada, propietaria ou titular dun dereito de uso sobre un territorio e unha entidade de custodia do territorio co obxecto de favorecer a súa protección e conservación.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Agrosistema (Agroecosistema).
A unidade básica de estudo en agroecología coñécese como agroecosistema. Defínese como unha unidade funcional e espacialmente coherente de actividade agrícola. Comprende tanto os compoñentes vivos como os non vivos que participan nesa unidade, xunto coas súas interaccións. Un agroecosistema pode considerarse como un subconjunto dun ecosistema convencional, coa actividade humana da agricultura como núcleo. A rexión ao redor da actividade agrícola, que se ve afectada por esta actividade, tamén está incluída no agroecosistema. Os métodos agrícolas que se empregan actualmente deron lugar a unha sobrecarga dos recursos hídricos, altos niveis de erosión e unha redución da fertilidade do chan. A agricultura dentro dos agroecosistemas suxeriuse como o camiño para seguir para a agricultura convencional.
Referencias: Harper (1974).
 
Un ecosistema modificado polo home, en certo grao, para o aproveitamento dos recursos naturais na produción agrícola;
Referencias: Hernández (1977)
 
Sistema orixinado pola intervención do home no ecosistema para a utilización dos recursos e xerar produtos agropecuarios;
Referencias: Montaldo (1982)
 
Ecosistemas moderados polo home para obter produtos e servizos
Referencias: Odum (1985)
 
Sistema de especies características dun ecosistema determinado e o medio ambiente co que interactúa procesando entradas e saídas de enerxía e materiais
Referencias: Hart (1985)
 
Ecosistema transformado polo home para obtención de produtos
Referencias: Conway (1987)
 
Un complexo de recursos ambientais e outros factores que o home adecúa para a produción agrícola.
Referencias: Marten e Rambo (1988)
 
Sistema ecolóxico modificado polo home para a produción de alimentos, fibras e outros produtos agrícolas.
Referencias: Conway & McCraken (1990)
 
Sistema ecolóxico modificado polo home para a utilización dos recursos naturais nos procesos de produción agropecuarios sendo o agroecosistema a unidade de análise e a súa contorna onde participan a totalidade dos factores que o integran
Referencias: Vilaboa et ao. (2006)
 
Ecosistema dominado pola agricultura que contén activos e funcións como a biodiversidade, a sucesión ecolóxica e as redes alimentarias. Un agroecosistema non se limita ao lugar inmediato da actividade agrícola (por exemplo, a explotación agrícola), senón que inclúe a rexión que se ve afectada por esta actividade, xeralmente por cambios na complexidade dos conxuntos de especies e os fluxos de enerxía, así como no balance neto de nutrientes.
Referencias: IPBES (2025)
 
Sistema seminatural ou natural modificado, xestionado polos seres humanos con fins de produción agrícola e alimentaria. Os agroecosistemas comprenden policultivos, monocultivos e sistemas mixtos, incluídos os sistemas de cultivo e gandería (arroz - peixes), a agrosilvicultura, os sistemas agrosilvopastorales, a acuicultura, así como os pasteiros, os pastos e as terras de barbeito. As súas interaccións coas actividades humanas, incluídas a actividade socioeconómica e a diversidade sociocultural, son determinantes.
Referencias: FAO (2009).
 
Unha asociación dinámica de cultivos, pasturas, gañado, outra flora e fauna, atmosfera, chans e auga. Os agroecosistemas están contidos dentro de paisaxes máis amplas que inclúen terras non cultivadas, redes de drenaxe, comunidades rurais e vida silvestre.
Referencias: EPA-USA (2016).
 
Animal asilvestrado.
Espécime animal de procedencia doméstica, que está establecido e móvese libremente no medio natural e non vive nin se cría baixo tutela, manexo nin supervisión das persoas.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Animais de producción.
Os animais de produción, reprodución, cebo ou sacrificio, incluídos os animais de peletería ou de actividades cinexéticas, mantidos, cebados ou criados para a produción de alimentos, ou produtos de orixe animal para calquera uso industrial ou outro fin comercial ou lucrativo.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Animais domésticos.
Aqueles animais que pertencen a especies que habitualmente se crían, reprodúcense e conviven con persoas e que non pertencen á fauna salvaxe, tendo tamén esta consideración os animais que se crían para a produción de carne, pel ou algún outro produto útil para o ser humano, os animais de carga e os que traballan en agricultura.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Animais de compañía.
Os animais domésticos que as persoas manteñen xeralmente no fogar para obter compañía, por ser pertencentes a especies que críe e posúa tradicional e habitualmente o home, co fin de vivir en domesticidad no fogar, así como os de acompañamento, condución e axuda de persoas cegas ou con deficiencia visual grande ou severa.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Animal de compañía exótico.
Animal da fauna salvaxe non autóctona que de maneira individual depende dos humanos, convive con eles e asumiu o costume do cativerio.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Antroposistemas.
O conxunto dos ecosistemas (hábitats) de carácter artificial. Integrando pois os urbanosistemas, as infraestruturas, os silvosistemas e os agrosistemas
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Arboleda.
Lugar poboado por árbores; en xénero masculino: arboledo. Tamén comunidade vexetal ou sinecia estruturada por árbores: megaarboleda (> 50 m), macroarboleda (22-50m), mesoarboleda (12-22m) e microarboleda (4-12m), que pode denominarse tamén bosque.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Arbusteda (Matogueira).
Lugar poboado por árbustos, en masculino arbustedo. Tamén comunidade vexetal estruturada por arbustos ou frútices; pódese denominar tamén fruticeda ou matogueira. Así mesmo polo seu tamaño: macroarbustedas, mesoarbustedas e nanoarbustedas.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Arbusto.
Vexetal leñoso, que se denomina tamén frútice, en xeral menor de 6 m de altura, ramificado desde a base e carente dun tronco central preponderante. Polo seu tamaño cando adultos pódese distinguir entre: arbustos altos > 2m, arbustos medianos (mesoarbustos) 2-0.5m, arbustos ananos ou matas < 0.5m. Así mesmo, os seus sinorfias e comunidades vexetais denomínanse: altifruticedas ou matogueiras altas (xesteiras, espinares, etc.), mesofruticedas ou matogueiras medianas (piornais, xarais, etc.) e nanofruticedas, sufruticedas ou matogueiras ananas (tomiños, breixeiras, etc.).
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Área.
Conxunto de lugares nos que se achan individuos do mesmo táxon ou comunidades pertencentes ao mesmo sintáxon. Para expresar o seu modo de distribución distínguese entre áreas continuas e descontinuas
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Área de distribución.
Conxunto de localidades de presenza onde se rexistra a existencia dunha especie ou dun ecosistema. Habitualmente as áreas de distribución fíxanse pola área mínima que abarca as distintas localidades de presenza. A área de distribución pode referirse ao período actual, ou estenderse a distintas etapas históricas. A actividade humana pode modificar a área de distribución das especies, o que leva a diferenciar a área de distribución natural (non modificada pola acción humana), da áreas onde xunto ás localidades naturais inclúense tamén a distribución vinculada á acción humana.
Referencias: Lab. Bio - IBADER
 
Área crítica para unha especie.
Aqueles sectores incluídos na área de distribución que conteñan hábitats esenciais para a conservación favorable da especie ou que pola súa situación estratéxica para a mesma requiran o seu adecuado mantemento.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Área de montaña.
Territorio continuo e extenso, con altimetría elevada e sostida respecto a os territorios circundantes, cuxas características físicas causan a aparición de gradientes ecolóxicos que condicionan a organización dos ecosistemas e afectan os seres vivos e ás sociedades humanas que nelas desenvólvense.
Referebcias: Lei 42/2007 [E].
 
Área protexida.
Unha área definida xeograficamente que fose designada ou regulada e administrada a fin de alcanzar obxectivos específicos de conservación.
Referencias: CBD-1992.
 
Arqueofitos.
Especies alóctonas llegadas a un territorio con anterioridad al año 1.500 AD, que marca el inicio de del comercio ultramarino entre el Viejo Mundo con Asia y América.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Asociación.
Tipo de comunidade vexetal que posúe unhas determinadas calidades mesológicas, unha precisa xurisdición xeográfica, así como unha combinación propia de especies características e diferenciais, estatisticamente fieis a determinadas residencias ecolóxicas dun hábitat concreto, correspondente a unha etapa vegetacional estructruralmente estable no proceso da sucesión. Ao seu coñecemento chégase mediante o estudo comparado dos elementos de asociación ou inventarios, única realidade obxectiva do sistema, nos que se anota e cuantifica a dunha comunidade vexetal homoxénea particular. A asociación é a unidade fundamental e básica da Fitosociología. As asociacións de composición florística, estadio, hábitat e bioxeografía semellantes, pódense agrupar en unidades tipolóxicas de rango superior que se denominan alianzas, ordes e clase
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Azonal.
Compoñente xeográfico, ecosistema ou taxón cuxa distribución non se atopa limitada polas características particulares dunha zona latitudinal ou altitudinal. Por exemplo as covas e os humidais.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Biocenose.
Unidade bioestructural, área e ambiente dos ecosistemas. Está organizada polas comunidades de organismos, espazo que ocupan (biótopo) e ambiente mesológico onde prosperan (hábitat). Do estudo das biocenoses ocúpase a Biocenoloxía e a súa unidade é o bioma.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Biodiversidade / Diversidade Biolóxica.
A variabilidade dos organismos vivos de calquera fonte, incluídos, entre outras cousas, os ecosistemas terrestres e mariños e mais os outros ecosistemas acuáticos e os complexos ecolóxicos de que forman parte. Comprende a diversidade dentro de cada especie, entre as especies e dos ecosistemas.
Referencias: Convenio sobre Diversidade Biolóxica (CDB).
 
Bioma.
Amplos conxuntos de ecosistemas terrestres delimitados por un bioclima, unas biocenoses e unha ecofunción peculiares, utilizados en maior ou menor grao polo home. Son, por tanto, unha expresión tipolóxica dos ecosistemas terrestres que axuntan bioxeocenosis, o seu ecofunción e a acción do home. Unha clasificación tradicional dos biomas, xeralmente aceptada polos biogeógrafos, en base á súa fisonomía, distribución e clima, distingue os seguintes grandes biomas: deserto, estepa, páramo, sabana, tundra etc.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Biorrexión.
Unidade bioxeográfica, ecosistemática e biótica, constituída por territorios de gran entidade e extensión que, ademais dunha precisa xurisdición xeográfica e bioclimática, posúe unha particular biota e unha zonación característica de comunidades vexetais naturais expresable nun amplo conxunto de catenas topográficas e cliseriales propias. As biorrexiones concibíronse para que poidan ser utilizadas como macrounidades facilmente recoñecibles nunha clasificación naturalista da Terra, que á vez sexa holística e ecléctica.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Biosfera.
Capa delgada da superficie da Terra na que se encontran confinados os fenómenos vitais. Pódese distinguir entre a xeobiosfera ou espazo principalmente aéreo (ambiente dos ecosistemas terrestres ou biomas, é dicir, directamente en contacto coa tropopausa) e a hidrobiosfera ou espazo principalmente acuático (ambiente dos ecosistemas acuáticos: límnicos e mariños, é dicir inmersos en mares, ríos e lagos).
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Biótipo.
Categoría morfolóxico-biolóxica e estrutural que pode recoñecerse nas plantas por adaptación ou converxencia dos seus caracteres externos predominantes a climas e ambientes ecolóxicos diversos. Denomináronse tamén formas biolóxicas ou formas vitais. Pola nosa banda recoñecemos sete categorías principais no medio terrestre: terófitos, xeófitos, hemicriptófitos, caméfitos, fanerófitos, lianas e epífitos, ademais doutras tres no medio acuático: hidrófitos, helófitos e pleustófitos.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Biótopo.
Espazo ou lugar ocupado por unha comunidade de organismos ou por algún dos seus elementos constituíntes. Para as fitocenosis propúxose como termo particular cenótopo. Pode ser ecoloxicamente homoxéneo ou estar formado por un conxunto de residencias ecolóxicas en veciñanza. Poden considerarse termos semellantes: estación e hábitat.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Biotecnoloxía.
Toda aplicación tecnolóxica que utilice sistemas biolóxicos e organismos vivos ou os seus derivados para a creación ou modificación de produtos ou procesos para usos específicos.
Referencias: CBD-1992.
 
Bioxeocenosis.
Bioestrutura, área e ambiente dos ecosistemas terrestres, é dicir a expresión das biocenoses da xeobiosfera. Están constituídas polas comunidades de organismos vexetais e animais, o espazo que ocupan e o ambiente ou hábitat no que prosperan. Este termo, suxerido polos ecólogos rusos, salienta a necesidade de ter en conta o mundo inanimado, pero na práctica é sinónimo de biocenose terrestre, que á súa vez pode ser escindida en fitocenosis e zoocenosis terrestres. Como sinónimos tamén se poden empregar holócena e biogeócena.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Bosque.
Formacións vexetais organizadas por árbores no seu estrato superior. Segundo estean separadas ou unidas entre se as copas e ramas das árbores se distinque entre bosques abertos e bosques pechados. Polo seu tamaño, cando son maduros, pódense recoñecer: megabosques > 50m, macrobosques 22-50m, mesobosques 12-22m, microbosques 4-12m e arbustedas arboresentes < 4m.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Comunidade.
Poboacións de diferentes organismos que coexisten e interaccionan nun determinado biótopo e hábitat. A ciencia que trata das comunidades de organismos é a Cenología (fito- e zoo-).
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Comunidade vexetal.
Conxunto máis ou menos homoxéneo de plantas pertencentes a distintos táxones, que ocupan un cenótopo e hábitat determinados. Unha comunidade vexetal non é só unha yuxtaposición de poboacións de plantas senón unha nova realidade que se individualiza, xa que as especies que a constitúen ademais de ter que axustarse e competir entre si teñen que harmonizarse cos factores ambientais, sucesionales e antropóxenas. O termo tanto pode empregarse para designar individuos de asociación ben definidos, como para denominar tipos de vexetación, así como calquera acepción popular que designe unha asociacion, sinecia ou simorfia.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Conservación.
Un conxunto de medidas necesarias para manter ou restablecer vos hábitats naturais e as poboacións de especies de fauna e de flora silvestres nun estado favorable conforme as letras e) e i) do artigo 1 dá DC92/43/CEE
Referencias: Directiva 92/43/CEE

O mantemento ou o restablecemento en estado favorable do patrimonio natural e da biodiversidade, en particular dos hábitats naturais e seminaturais das poboacións de especies de fauna e de flora silvestres, así como o conxunto de medidas necesarias para o acadar.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Condicións in situ.
As condicións en que existen recursos xenéticos dentro de ecosistemas e hábitats naturais e, no caso das especies domesticadas ou cultivadas, nas contornas en que desenvolvesen as súas propiedades específicas.
Referencias: CBD-1992.
 
Coñecemento tradicional.
O coñecemento, as innovacións e prácticas das poboacións locais ligados ao patrimonio natural e a biodiversidade, desenvoltas desde a experiencia e adaptadas á cultura e o medio ambiente local.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Conservación ex situ.
Conservación de compoñentes da diversidade biolóxica fose dos seus hábitats naturais.
Referencias: CDB-1992, Lei 42/2007 [E].
 
Conservación in situ.
Conservación dos ecosistemas e os hábitats naturais e o mantemento e recuperación de poboacións viables de especies silvestres nas súas contornas naturais e, no caso das especies domesticadas e cultivadas, nas contornas en que desenvolvesen as súas propiedades específicas.
Referencias: CBD-1992.
 
Conservación dos ecosistemas e os hábitats naturais e seminaturais e o mantemento e recuperación de poboacións viables de especies silvestres nas súas contornas naturais e, no caso das especies domesticadas e cultivadas, nas contornas en que desenvolvesen as súas propiedades específicas.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Corredor ecolóxico.
Territorio, de extensión e configuración variables, que, debido á súa disposición e ao seu estado de conservación, conecta funcionalmente espazos naturais de singular relevancia para a flora ou a fauna silvestres, separados entre si, permitindo, entre outros procesos ecolóxicos, o intercambio xenético entre poboacións de especies silvestres ou a migración de espécimes desas especies.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Custodia do territorio.
Conxunto de estratexias ou técnicas xurídicas a través das cales se implican as persoas propietarias e usuarias do territorio na conservación e no uso dos valores e dos recursos naturais, culturais e paisaxísticos.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Cultivar.
Un conxunto de plantas distintivo definido por unha serie de caracteres distribuídos uniformemente no grupo e herdados de forma estable co método de propagación indicado.
Nota.- O Código Internacional de Nomenclatura para Plantas Cultivadas establece as normas para a descrición e denominación de cultivárelos. Estes deben ser identificados a nivel botánico como mínimo ata o xénero.
Referencias: Código Internacional de Nomenclatura de Plantas Cultivadas (2009).
 
O termo botánico de “Cultivar” non é sinónimo co-concepto de “variedade” Categoría básica e independente en uso para organismos en agricultura, silvicultura e horticultura, definida e regulamentada non Código Internacional de Nomenclatura para as Plantas Cultivadas
Referencias: CINPAHP-Glosario
 
Ecoloxía.
Ciencia dos ecosistemas, é dicir, das biocenoses e a súa ecofunción, en consecuencia interésase polas interaccións dos organismos entre si, as comunidades que constitúen, o ambiente onde se integran (hábitat), o espazo que ocupan (biótopo), así como a súa regulación respecto ao medio en que se achan na biosfera (ecofunción). En función do ambiente no que prosperan as biocenoses, foi tradicional distinguir entre Ecoloxía Terrestre, Límnica e Mariña, esta última no ámbito da Bioloxía Mariña. Así mesmo, pola súa especial dedicación á fauna ou á flora separáronse Ecoloxía Animal e Ecoloxía Vexetal, esta última denominada tamén Fitoecología.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Ecorregión.
Unidade ecosistemática e territorial proposta hai dúas décadas en América do Norte, que con criterios xeográficos e biolóxicos agrupa ambientes terrestres e acuáticos de similar biota, bioclima e ecofunción.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Ecosistema.
Complexo dinámico de comunidades vexetais, de animais e de microorganismos e o seu medio non vivente que interactúan como unha unidade funcional.
Referencias: CBD-1992, Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Sistema biolóxico aberto autorregulado constituído polas biocenoses e polos procesos funcionais da súa interacción ou ecofunción. Pola súa localización na biosfera é útil distinguir entre os ecosistemas das biocenoses terrestres da pezophytia e os ecosistemas das biocenoses acuáticas da hydrophytia, ben sexan estes lacustres, fluviais ou mariños. Segundo a súa naturalidade ou carácter antrópico, é habitual distinguir entre ecosistemas naturais e seminaturales (intervención humana ocasional ou limitada), ecosistemas rurais (territorios agrícolas, de explotación gandeira industrializada e repoboacións forestais para exclusiva utilización madeireira) e ecosistemas urbano-industriais (grandes cidades e espazos industriais anejos). Os ecosistemas naturais e seminaturales, pola súa complexa biodiversidade, especial contido e xestión son o escenario preferente dos naturalistas [termo neutral e globalizador hoxe en desuso fronte a outros como: biólogo, xeólogo, xeógrafo, ecólogo, botánico, zoólogo etc., que conviría rescatar pola súa tradición e enxunlla]. Os ecosistemas rurais, tendo en conta o gran interese económico que teñen na produción de alimentos e materias primas, son o escenario preferente da enxeñería agrícola, forestal e zootécnica. Por último, os ecosistemas urbano-industriais, pola súa obvia importancia humana e económica, deberían ser área primordial de técnicos industriais, sanitarios e urbanistas.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Ecótono.
Zona de transición, yuxtaposición ou intermedia entre dúas comunidades vexetais. A comunidade ecotónica resultante polo xeral, ten distribución lineal e pouca amplitude e, en maior ou menor abundancia, áchanse especies pertencentes ás dúas comunidades en contacto que orixinan a ecotonía.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Endemismo.
Dise do taxon: especie, xénero etc., e por extensión do sintaxon: asociación, alianza etc., que é propio dun determinado país ou territorio bioxeográfico, desde un rango comarcal ao rexional. O seu adxectivo é endémico.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Efectos significativos.
A alteración de carácter permanente ou de longa duración do patrimonio natural, e, no caso dos espazos naturais protexidos, tamén toda alteración que afecte os elementos que motivaron a súa declaración e os obxectivos de conservación.
Referencias: Lei 5/2019 [G].
 
Entidade de custodia do territorio
Organización pública ou privada, sen ánimo de lucro, que leva a cabo iniciativas que inclúan a realización de acordos de custodia do territorio para a conservación do patrimonio natural e da biodiversidade.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Erradicación.
Proceso tendente á eliminación de toda a poboación dunha especie.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Especie.
As especies ínfimas son resultado da división e subdivisión de xéneros en opostos.
Referencias: Aristóteles.
 
As plantas que se asemellan unhas a outras na totalidade dos seus partes, xeralmente pertencen á mesma especie; o semellante procrea o semellante. Caracterízase polo feito de manter unha determinada forma no tempo, a través da reprodución, polo que os caracteres esenciais dunha especie (morfolóxica) mantéñense no tempo; para este autor non estaba previsto que xurdisen novas especies biolóxica
Referencias: Cesalpino (1583).
 
Grupo de individuos semellantes, con antepasados comúns. O número de especies verdadeiras na natureza é fixo, limitado, constante e inmutable.
Referencias: Ray (1686)
 
Contamos tantas especies cantas formas distintas foron creadas no principio
Referencias: Linneo (1751).
 
Individuos históricos, continuos e temporais, que gozan de todas as propiedades dos individuos físicos: nacemento, morte, transformación e división
Referencias: Buffon (1753).
 
Conxunto dos individuos descendentes un doutro ou de pais comúns e dos que se lles parecen tanto como aqueles entre si.
Referencias: Cuvier (1817)
 
Especie é a colección de todos os individuos que se parecen máis entre si que a outros; que por fecundación recíproca poden dar individuos fértiles, e que se reproducen por xeración, de tal maneira que, por analogía, pódeselles supoñer a todos procedentes orixinariamente dun só individuo.
Referencias: De Candolle (1820)
 
Categorías do pensamento divino.
Referencias: Agassiz (1857).
 
Un grupo (ou poboación) natural de individuos que poden cruzarse entre si, pero que están illados reproductivamente doutros grupos afíns.
Referencias: Dobzhansky (1935), Mayr (1942).
 
Liñaxe (ou un conxunto de liñaxes cercanamente relacionados) que ocupa unha zona adaptativa minimamente diferente na súa distribución daquelas pertencentes a outras liñaxes, e que, ademais, desenvólvese independentemente de todas as liñaxes establecidas fóra da súa área bioxeográfica de distribución
Referencias: Van Valen (1976).
 
Liñaxe de poboacións ou organismos que manteñen a súa identidade doutras liñaxes e que posúen as súas propias tendencias históricas e evolutivas
Referencias: Wiley (1978).
 
Grupo máis pequeno de organismos, consistente e persistentemente distinto doutros grupos e distinguible por medios ordinarios
Referencia: Cronquist (1978).
 
É unha entidade individual, formada por un conxunto de poboacións naturais cuxa individualidade procede da súa orixe monofilético e mantense entre o límites espazo-temporais en cuxo marco as subunidades discretas que en cada momento o integran (individuos), manteñen a súa cohesión reprodutivo-xenética interna e a dependencia da súa pool xenético e, en consecuencia, interactúa en forma unitaria co medio ambiente.
Referencia: Zunino & Palestrini (1991)
 
É unha expresión xeral para calquera taxón situado na categoría de especie sen importar o concepto utilizado e que recibiu un nome binominal de acordo con as regras de nomenclatura. É unha designación categórica dentro da clasificación linneana dos organismos.
Referencias: Crisci (1994).
 
Especie autóctona (Especie nativa).
Aquela que se encuentra presente dentro de su área de distribución natural.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
A existente dentro de su área de distribución e de dispersión natural.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Especie autóctona extinguida.
A especie autóctona desaparecida no pasado da súa área de distribución natural.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Especies de interese comunitario.
As que, non territorio a que se refire ou artigo 2 dá DC 92/43/CEE: i) estean en perigo, salvo aquelas cuxa área de distribución natural esténdase de forma marxinal non devandito territorio e non estean nin ameazadas nin sexan vulnerables na área do paleártico occidental; ou ben ii) sexan vulnerables, é dicir que ou seu paso á categoría dás especies en perigo considérase probable nun futuro próximo en caso de persistir vos factores que ocasionen a ameaza; ou ben iii) sexan raras, é dicir que as súas poboacións son de pequeno tamaño e que, sen estar actualmente en perigo nin ser vulnerables, poderían estalo ou selo. Ditas especies localízanse en áreas xeográficas limitadas ou se atopan dispersas nunha superficie máis ampla; ou ben iv) sexan endémicas e requiran especial atención debido á singularidade do seu hábitat e/o a posibles repercusións que a súa explotación poida ter para a súa conservación. Estas especies figuran ou poderán figurar non Anexo II e/o IV ou V dá DC 92/43/CEE.
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Especies prioritarias.
As que se contemplan non inciso i) dá letra g) do articulo 1 dá DC 92/43/CEE e cuxa conservación supón unha especial responsabilidade para a Comunidade tendo en conta da importancia da proporción da súa área de distribución natural incluída non territorio contemplado non artigo 2. Estas especies prioritarias sinálanse cun asterisco (*) non Anexo II dá DC 92/43/CEE.
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Especie domesticada (Especie cultivada).
Unha especie en cuxo proceso de evolución influíron os seres humanos para satisfacer as súas propias necesidades.
Referencias: CBD-1992.
 
Especie exótica.
Refírese a especies e subespecies, incluíndo os seus partes, gametos, sementes, ovos ou propágulos que puidesen sobrevivir ou reproducirse, introducidos fóra da súa área de distribución natural e da súa área potencial de dispersión, que non puidese ocupar sen a introdución directa ou indirecta, ou sen o coidado do home.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Aquela que se encontra presente fora de su área de distribución natural debido a intervención directa o indirecta da acción humana.
Referencias: Lab. Bio - IBADER
 
Especie exótica invasora.
Especie exótica que se introduce ou establece nun ecosistema ou hábitat natural ou seminatural, e que é un axente de cambio e ameaza para a diversidade biolóxica nativa, xa sexa polo seu comportamento invasor, ou polo risco de contaminación xenética.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G]. RD 630/2013 [E].
 
Especie exótica con potencial invasor.
Especie exótica que podería converterse en invasora en España, e en especial aquela que demostrou ese carácter noutros países ou rexións de condicións ecolóxicas semellantes ás de España.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Especie naturalizada o asilvestrada.
Especie exótica que tras ser introducida fóra da súa área de distribución natural pola intervención humana e capaz de establecerse e permanecer no mesmo, sen estar suxeita a cultivo, aínda que neste proceso pode beneficiarse de certas condicións derivadas da acción humana que se exerce de forma temporal ou permanente sobre o ecosistema onde se establece.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
A especie exótica establecida no ecosistema con carácter permanente, introducida legalmente antes da entrada en vigor da [Lei 42/2007, do 13 de decembro, do patrimonio natural e da biodiversidade], e verbo da que non existan indicios nin evidencias de efectos significativos no medio natural en que habita, presentando ademais un especial interese, social ou económico.
Referencias: Lei 42/2007 [E]
 
Especimen.
Muestra, modelo, ejemplar, normalmente con las características de su especie muy bien definidas.
Referencias: Diccionario RAE.
 
Calquera animal ou planta, vivo ou morto, dás especies que recollen vos Anexos IV e V dá DC 92/43/CEE; calquera parte ou produto obtido a partir destes, así como calquera outra mercadoría non caso de que se deduza do documento xustificativo, dá embalaxe, ou dunha etiqueta ou de calquera outra circunstancia que se trata de partes ou de produtos de animais ou de plantas dás devanditas especies.
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Estación.
Circunscrición de extensión calquera, pero moi a miúdo restrinxida, que representa un conxunto completo e definido de condicións de existencia.
Referencias: Flahault (1900).
 

Nota: A estación resume todo o que é necesario para as especies que a ocupan, a combinación dos factores climáticos e xeográficos cos factores edáficos e biolóxicos, é dicir, as relacións de cada especie co solo e coas especies ás cales está asociada.

 
Estado de conservación dun hábitat.
O conxunto das influencias que actúan sobre ou hábitat natural de que se trate e sobre as especies típicas asentadas non mesmo e que poden afectar a longo prazo a súa distribución natural, a súa estrutura e funcións, así como á supervivencia das súas especies típicas non territorio a que se refire ou artigo 2 da DC 92/43/CEE. O «estado de conservación» dun hábitat natural considerarase «favorable» cando: - a súa área de distribución natural e as superficies comprendidas dentro de dita área sexan estables ou amplíense, e - a estrutura e as funcións específicas necesarias para ou seu mantemento a longo prazo existan e poidan seguir existindo nun futuro previsible, e - o estado de conservación dás súas especies típicas sexa favorable conforme a letra i);
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Estado de conservación dunha especie.
O conxunto de influencias que actúen sobre a especie e poidan afectar a longo prazo á distribución e importancia dás súas poboacións non territorio a que se refire ou artigo 2 da DC 92/43/CEE. O «estado de conservación» considerarase «favorable» cando: 1.- vos datos sobre a dinámica dás poboacións dá especie en cuestión indiquen que a mesma segue e pode seguir constituíndo a longo prazo un elemento vital dous hábitats naturais aos que pertenza, e 2.- a área de distribución natural dá especie non se estea reducindo nin ameace con reducirse nun futuro previsible, e 3.- exista e probablemente siga existindo un hábitat de extensión suficiente para manter as súas poboacións a longo prazo;
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Externalidad.
Todo efecto producido por unha acción, que non era buscado nos obxectivos da mesma
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Formación.
Conxunto de comunidades vexetais propio dun amplo territorio, delimitado en primeiro lugar pola fisionomía resultante da organización espacial conferida polas formas biolóxicas (biótipos) das plantas predominantes e correspondentes ao estadio maduro da serie ou clímax, pero que ten en conta criterios florísticos, climáticos, edáficos, bioxeográficos, paleohistóricos, antropógenos e catenales. Concibida a formación deste xeito, se aúnan a tradición fisionómico-ecolóxica continental-europea desde Grisebach a Rübel e os criterios sucesionistas norteamericanos de Clements, o que permite aproximala ademais aos conceptos de bioxeocenosis e bioma
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Hábitat.
Expresión en latín que indica o lugar xeográfico (altitude, latitude, lonxitude) onde vive un individuo ou unha comunidade. Habitat = Localización = Cuarto.
Referencias: Huguet del Villar (1929).

Extensión topográfica homoxénea nos seus componentes físicos e bióticos á escala do fenómeno estudado.
Referencias: Blondel (1979)
 
Lugar ou tipo de ambiente no que existen naturalmente un organismo ou unha poboación.
Referencias: CDB-1992.
 
Un hábitat é unha entidade espacial tridimensional que comprende, polo menos a interacción entre o aire, a agua, e a terra e inclúe o ambiente físico e as comunidades de plantas e animais que o ocupan, e é unha entidade fracta, en tanto que a súa definición depende da escala á que se considera.
Referencias: Blondel (1995).
 
Espazo e ambiente (conxunto de factores mesológicos: luz, clima, adoito etc.)/ etc.) no que se desenvolven as comunidades bióticas ou algunha das súas especies constituíntes.. Pódese utilizar como sinónimo de estación, biótopo, cenótopo, nicho, residencia ecolóxica e medio estacional. Tamén, de forma menos propia empregouse para designar unha comunidade vexetal e o seu ambiente
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Hábitat dunha especie.
Medio definido por actores abióticos e bióticos específicos onde vive a especie nunha das fases do seu ciclo biolóxico.
Referencias: Directiva 92/43/CEE. Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Hábitats naturais (Hábitats naturais e seminaturais).
Areas terrestres ou acuáticas diferenciadas polas súas características xeográficas, abióticas e bióticas, tanto se son enteiramente naturais como seminaturales.
Referencias: Directiva 92/43/CEE, Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Hábitats naturais de interese comunitario.
Os que, non territorio a que se refire ou artigo 2 dá DC 92/42/CEE: i) atópanse ameazados de desaparición na súa área de distribución natural; ou ben ii) presentan unha área de distribución natural reducida por mor dá súa regresión ou debido á súa área intrinsecamente restrinxida; ou ben iii) constitúen exemplos representativos de características típicas dunha ou de varias dás cinco rexións bioxeográficas seguintes: alpina, atlántica, continental, macaronesia e mediterránea. Lestes tipos de hábitats figuran ou poderán figurar non Anexo I dá DC 92/43/CEE.
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Hábitats naturais prioritarios.
Tipos de hábitats naturais ameazados de desaparición presentes non territorio contemplado non artigo 2 dá DC 92/43/CEE cuxa conservación supón unha especial responsabilidade para a Comunidade tendo en conta dá importancia dá proporción dá súa área de distribución natural incluída non territorio contemplado non artigo 2. Lestes tipos de hábitats naturais prioritarios sinálanse cun asterisco (*) non Anexo I dá DC 92/43/CEE.
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Hábitats artificiais.
Areas xeradas pola actividade humana, transformando medios naturais-seminaturales ou substituíndoos estes por áreas artificiais. Inclúe distintos tipos de medios ou áreas grises (construcións humanas, infraestruturas), así como por grandes superficies de plantacións de reducida biodiversidade e naturalidade
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Híbrido (notáxones).
Exemplar procedente do cruzamento reprodutivo de exemplares de categorías taxonómicas diferentes (xéneros, especies ou categorías infraespecíficas). Os Híbridos (ou nototáxones) indícanse cunha aspa (×) situada diante da palabra que designa a categoría híbrida (xénero, especies, subespecie etc.)/ etc.). o prefixo ou partícula noto- (latinizada notho) outórgase á categoría taxonómica correspondiente para indicar a súa natureza híbrida
Referencias: Lab. Bio - IBADER
 
Exemplar procedente do cruzamento reprodutivo de exemplares de especies diferentes.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Humidal.
Extensións de marismas, pantanos e turberas, ou superficies cubertas de auga, sexan estas de réxime natural ou artificial, permanentes ou temporais, estancadas ou correntes, doces, salobres ou salgadas, incluídas as extensións de auga mariña cuxa profundidade en marea baixa non exceda de seis metros.
Referencias: Covención Ramsar (1971).
 
Ecosistema frecuentemente azonal condicionado pola existencia dunha achega hídrico. Dependendo da natureza do medio acuático e as características das biocenoses que nestes desenvólvense, os humidais clasifícanse en Humidais Mariños e Costeiros (augas mariñas, marismas, lagoas costeiras, depresións intradunares húmidas, etc), Humidais continentais (ríos, lagos, turbeiras, matogueiras e bosques húmidos, etc), Humidais subterráneos e Humidais artificiais
Referencias: Lab. Bio – IBADER.

Infraestruturas.
Conxunto de elementos, dotacións ou servizos necesarios para o bo funcionamento dun país, dunha cidade ou dunha organización calquera
Referencias: Dicionario RAE.
 
Instrumentos de planificación.
Calquera técnica de xestión dun espazo natural e dos seus usos, ou dunha especie silvestre, que fose sometido a un proceso de información pública, que fose obxecto dunha aprobación formal e que fose publicado.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Introdución (referido a unha especie ou en xeral a taxones).
Refírese ao movemento pola acción humana, voluntaria ou accidental, dunha especie fóra da súa área de distribución natural. Este movemento pódese realizar dentro dun país ou entre países ou zonas fóra da xurisdición nacional.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G]. RD 630/2013 [E].
 
Invasión.
Acción dunha especie invasora debida ao crecemento da súa poboación e á súa expansión, que comeza a producir efectos negativos nos ecosistemas onde se introduciu.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Lugar.
Unha área xeográfica definida, de superficie claramente delimitada;
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Lugar de importancia comunitaria (LIC).
Un lugar que, na rexión ou rexións bioxeográficas ás que pertence, contribúa de forma apreciable a manter ou restablecer un tipo de hábitat natural dous que se citan non Anexo I dá DC92/43/CEE ou unha especie dás que se enumeran non Anexo II nun estado de conservación favorable e que poida desta forma contribuír de modo apreciable á coherencia de Natura 2000 tal como contémplase non artigo 3, e/o contribúa de forma apreciable ao mantemento dá diversidade biolóxica na rexión ou rexións bioxeográficas de que se trate. Para as especies animais que ocupan territorios extensos, vos lugares de importancia comunitaria corresponderán ás localizacións concretas dentro dá zona de repartición natural dás devanditas especies que presenten vos elementos físicos ou biolóxicos esenciais para a súa vida e a súa reprodución;
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Aqueles espazos do conxunto do territorio nacional ou do medio mariño, xunto coa zona económica exclusiva e a plataforma continental, aprobados como tales, que contribúen de forma apreciable ao mantemento ou, se é o caso, ao restablecemento do estado de conservación favorable dos tipos de hábitats naturais e dos hábitats das especies de interese comunitario, que figuran respectivamente nos anexos I e II da Lei 42/2007, do 13 de decembro, na súa área de distribución natural.
Referencias: Lei 42/2007 [E],
 
Material xenético.
Todo material de orixe vexetal, animal, microbiano ou doutro tipo, que conteña unidades funcionais da herdanza.
Referencia: CBD-1992.
 
Todo material de orixe vexetal, fúnxica, animal, microbiana ou doutro tipo que conteña unidades funcionais da herdanza.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Medidas compensatorias.
Son medidas específicas incluídas nun plan ou proxecto, que teñen por obxecto compensar, o máis exactamente posible, o seu impacto negativo sobre a especie ou o hábitat afectado.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Medio mariño.
Augas mariñas sometidas a soberanía ou xurisdición española, e o seu leito, subsolo e recursos naturais.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Modificación non substancial dun instrumento de planificación.
Os cambios no instrumento xa aprobado que non constitúen variacións fundamentais no seu contido e que non afectan nin os obxectivos de conservación nin a normativa.
Referencias: Lei 5/2019 [G].
 
Modificación substancial dun instrumento de planificación.
Os cambios no instrumento xa aprobado que constitúen variacións fundamentais no seu contido ou que afectan os obxectivos de conservación ou a normativa.
Referencias: Lei 5/2019 [G].
 
Neofitos
Especies alóctonas llegadas a un territorio con posterioridad al año 1.500 AD, que marca el inicio de del comercio ultramarino entre el Viejo Mundo con Asia y América.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Obxectivo de conservación dun lugar.
Niveis poboacionais das diferentes especies así como superficie e calidade dos hábitats que debe ter un espazo para alcanzar un estado de conservación favorable.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Organización de integración económica rexional.
Organización constituída por Estados soberanos dunha rexión determinada, á que os seus Estados membros transferiron competencias nos asuntos rexidos polo presente Convenio, e que foi debidamente facultada, de conformidade cos seus procedementos internos, para asinar, ratificar, aceptar ou aprobar o Convenio ou adherirse a el.
Referencias: CBD-1992.
 
Ordenación paisaxística.
As accións que presenten un carácter prospectivo particularmente acentuado con vistas a mellorar, restaurar ou crear paisaxe
Referencias: Convenio Europeo da Paisaxe.
 
País de orixe de recursos xenéticos.
O país que posúe eses recursos xenéticos en condicións in situ.
Referencias: CBD-1992.
 
País que achega recursos xenéticos.
O país que fornece recursos xenéticos obtidos de fontes in situ, incluídas as poboacións de especies silvestres e domesticadas, ou de fontes ex situ, que poden ter ou non a súa orixe nese país.
Referencias: CBD-1992.
 
Paisaxe.
Calquera parte do territorio tal como a percibe a poboación, cuxo carácter sexa o resultado da acción e a interacción de factores naturais e/ou humanos.
Referencias: Convenio Europeo da Paisaxe.
 
Calquera parte do territorio cuxo carácter sexa o resultado da acción e a interacción de factores naturais e/o humanos, tal como percíbea a poboación.
Referencias: Lei 42/2007 [E],
 
Parques zoolóxicos.
Establecementos, públicos ou privados, que, con independencia dos días en que estean abertos ao público, teñan carácter permanente e manteñan animais vivos de especies silvestres para a súa exposición.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Patrimonio natural.
Conxunto de bens e de recursos da natureza fonte de diversidade biolóxica e xeolóxica, que teñen un valor relevante ambiental, paisaxístico, científico ou cultural.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Poboación.
Conxunto de individuos da mesma especie que conviven nun mesmo lugar e tempo. Os seus trazos principais son: o seu nicho, tamaño, crecemento, competitividade etc.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Política en materia de paisaxes
A formulación, por parte das autoridades públicas competentes, dos principios xerais, estratexias e directrices que permitan a adopción de medidas específicas con vistas á protección, xestión e ordenación da paisaxe;
Referencias: Convenio Europeo da Paisaxe.
 
Praga.
Aparición masiva e repentina de seres vivos da mesma especie que causan graves danos a poboacións animais ou vexetais, como, respectivamente, a peste bubónica e a filoxera.
Referencias: Diccionario RAE
 
Praga ocasionada pola fauna silvestre autóctona.
Aquela situación en que existe unha deterioración do hábitat ou das especies de flora ou fauna silvestres de tal forma que a dita situación sexa continua no tempo e estea por riba do limiar de tolerancia; entendido este como o límite a partir do cal a densidade da poboación dos individuos de fauna silvestre autóctona que conforman a praga poidan ocasionar problemas ambientais, molestias ou produzan ou poidan producir prexuízos económicos ou danos de tal intensidade, extensión ou natureza que fagan necesaria a aplicación de medidas de control como medio máis eficaz para combatela.
Referencias: Lei 5/2019 [G].
 
Pranta asilvestrada.
Espécime de vexetal que crece en estado silvestre pero procede de semente ou outro tipo de propágulo de planta cultivada de estirpe doméstica.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Protección das paisaxes.
As accións encamiñadas a conservar e manter os aspectos significativos ou característicos dunha paisaxe, xustificadas polo seu valor patrimonial derivado da súa configuración natural e/ou a acción do home.
Referencias: Convenio Europeo da Paisaxe.
 
Recursos biolóxicos.
Os recursos xenéticos, os organismos ou partes deles, as poboacións, ou calquera outro tipo do compoñente biótico dos ecosistemas de valor ou utilidade real ou potencial para a humanidade.
Referencias: CBD-1992, Lei 42/2007 [E]
 
Recursos naturais.
Todo compoñente da natureza susceptible de ser aproveitado polo ser humano para satisfacer as súas necesidades e que teña un valor actual ou potencial, tales como a paisaxe natural; as augas superficiais e subterráneas; o solo, o subsolo e as terras pola súa capacidade de uso maior, sexan agrícolas, pecuarias, forestais, cinexéticas e de protección; a biodiversidade; a xeodiversidade; os recursos xenéticos e os ecosistemas que lle dan soporte á vida; os hidrocarburos; os recursos hidroenerxéticos, eólicos, solares, xeotérmicos e similares; a atmosfera e o espectro radioeléctrico, e os minerais, as rochas e os outros recursos xeolóxicos renovables e non renovables.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Recursos fitoxenéticos.
Calquera material xenético de orixe vexetal, que por extensión inclúe aos fungos, con valor real ou potencial para a agricultura e a alimentación.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Recursos xenéticos.
Material xenético de valor real ou potencial.
Referencias: CDB-1992, Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Recursos pesqueiros.
Os recursos mariños vivos, así como os seus esqueletos e demais produtos daqueles, susceptibles de aproveitamento.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Recursos zooxenéticos.
Aquelas especies de animais que se utilizan, ou se poden utilizar, para a produción de alimentos e a agricultura.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Recursos zooxenéticos para a agricultura e a alimentación.
Aquelas especies de animais que se utilizan, ou se poden utilizar, para a produción de alimentos, a agricultura, a gandería ou a alimentación e que sexan declaradas como tal, mediante orde, polo Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente ou que teñan recoñecida dita consideración por convenios ou organismos internacionais de carácter oficial.
Referencias: Lei 42/2007 [E]
 
Reservas de Biosfera / Reservas da Biosfera.
Areas protexidas por instrumentos internacionais integradas no Programa sobre o Home e a Biosfera da UNESCO.
Referencia: Lab. Bio – IBADER
 
Territorios declarados como tales en el seno del Programa MaB, de la UNESCO, al que está adherido el Reino de España, de gestión integrada, participativa y sostenible del patrimonio y de los recursos naturales
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Restauración de ecosistemas.
Conxunto de actividades orientadas a reestablecer a funcionalidade e capacidade de evolución dos ecosistemas cara a un estado maduro
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Silvosistemas.
Agrosistemas onde a produción de especies leñosas resulta dominante fronte á agrícola.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Situación crítica dunha especie.
Situación en que unha especie, de acordo con unha análise de viabilidade demográfico ou de hábitat, ou un diagnóstico realizado con base na mellor información científica dispoñible, atópase en risco inminente de extinción en estado silvestre.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Solta.
A liberación de exemplares de especies no medio natural.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Liberación de exemplares de especies alóctonas non catalogadas obxecto de aproveitamento piscícola ou cinexético, naqueles cotos nos que se autorizou este tipo de liberacións antes da entrada en vigor da Lei 42/2007, do 13 de decembro, de Patrimonio Natural e da Biodiversidade, e fágase coa finalidade de capturar e extraer aos exemplares do medio de forma inmediata.
Referencias: RD 630/2013 [E].
 
Subespecie.
Se denomina subespecie a cada uno de los grupos en que se dividen las especies, y que se componen de individuos que, además de los caracteres propios de la misma, tienen en común otros caracteres morfológicos por los cuales se asemejan entre sí y se distinguen de las demás subespecies
Referencias: Monroe (1982).
 
Taxón (taxón, lat. taxon / táxones, lat. taxa).
Cada un dos grupos taxonómicos que resultan da clasificación dos seres vivos.
Referencias: Diccionario RAG
 
Na sistemática das plantas ou taxonomía vexetal calquera dos rangos ou tipos que se recoñecen. A unidade básica desta tipoloxía é a especie, designada por un binomen latino ou combinación xenérico-específica. Unidades de rango superior son: xénero, familia, orde etc.; de rango inferior: subespecie, variedade e forma.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Grupo taxonómico de calquera rango
Referencias: CINPAHP-Glosario
 
Taxón alóctono.
Taxones establecidos fóra da súa área de distribución natural debido á acción directa ou indirecta de dous seres humanos.
Referencias: Lab. Bio – IBADER
 
Taxón autóctono.
Taxones existentes de forma natural en un lugar determinado, incluidos los extinguidos, en su caso.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Taxón extinguido (Taxón autóctono extinguido).
Taxón autóctono desaparecido no pasado da súa área de distribución natural.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Taxón extinto.
Taxón rexistrado como presente nun territorio durante un certo período histórico, ben como taxón autóctono ou como taxón alóctono, e que posteriormente desapareceu. (Taxón autóctono extinto, Taxón alóctono extinto).
Referencias: Lab. Bio – IBADER
 
Taxón extinto en estado silvestre.
Un taxón (especie) de carácter autóctono, considérase extinto en estado silvestre, extinto en estado salvaxe ou extinto na natureza (Extinct in the Wild) cando os únicos membros vivos dela están mantidos de forma artificial (en cultivos ou coleccións botánicas no caso das plantas) ou se corresponden con poboacións derivadas da naturalizada das poboacións mantidas de forma artificial.
Referencias: Lab. Bio – IBADER
 
Tradicional.
Relativo ou pertencente á tradición dun pobo. Que segue as normas ou costumes do pasado.
Referencias: Diccionario RAG.
 
Urbanosistemas.
Espazo configurado ao redor dunha cidade, no que se integran as áreas residenciais, comerciais e industriais, xunto con infraestruturas, áreas verdes e pequenas superficies rurais, que determinan a súa identidade territorial, ambiental, social e económica.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Uso sostible [Uso sostenible].
Sostible: Que permite preservar, manter e mellorar a calidade dos recursos e dos equilibrios naturais, así como velar polo futuro.
Referencias: Diccionario RAG
 
Enténdese a utilización de compoñentes da diversidade biolóxica dun modo e a un ritmo que non ocasione a diminución a longo prazo da diversidade biolóxica, co cal se manteñen as posibilidades desta de satisfacer as necesidades e as aspiracións das xeracións actuais e futuras.
Referencias: CDB (1992).
 
Uso sostible do patrimonio natural.
Utilización dos seus compoñentes dun modo e a un ritmo que non ocasione a súa redución a longo prazo, co cal se manteñen as posibilidades da súa achega á satisfacción das necesidades das xeracións actuais e futuras.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
Nota – Na Lei 5/2019 empregase equívocamente o termo “sustentable”
 
Uso sustentable [Uso sostenido].
Sustentable: Que se pode sustentar.
Referencias: Diccionario RAG.
 
Nota - Os térmos “Sustentable” e “Sostible” no son sinónimos.
 
Uso tradicional.
O uso e o costume practicados de forma histórica e que se veñan realizando sen que se detectasen efectos negativos apreciables sobre os bens e os recursos do patrimonio natural, así como todos aqueles que sexan especificamente identificados como tales nos instrumentos de planificación.
Referencias: Lei 5/2019 [G].
 
Variedad tradicional (Landrace).
Es una población cultivada que está adaptada a las condiciones de cultivo locales y su propagación en esa localidad en el tiempo fue debida a los agricultores locales
Referencias: Andres (2006).

Los Landraces pueden provenir de cultivos de cientos o miles de años de selección a partir de parientes silvestres de la región. Pero también pueden ser derivar de un cultivar “revertido”, es decir del que originalmente fuera un cultivar, cuyo cultivo se propagó por mecanismos comunes a las landraces y así aumentó su acervo genético y variabilidad, y también su adaptación a la zona.
Referencias: Zeven (1998).

Variedade (Variedade vexetal).
A variedade (latín varietas, abreviatura var.) é un rango taxonómico infraespecífico, que na actualidade soamente esta aceptado no Código Internacional de Nomenclatura para algas, fungos e plantas (CINPAHP), situándose entre as “subespecies” e as “formas”.
Referencias: Lab. Bio – IBADER
 
Vexetación.
Conxunto de plantas ou de comunidades que poboan unha área determinada.
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Xardín botánico.
Institución (pública, privada ou mixta) ou instalación de conservación ex situ, que exhibe coleccións científicas de plantas vivas, mantidas, cultivadas e propagadas para o logro simultáneo de obxectivos de estudo, divulgación, ensino e conservación da diversidade vexetal.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Xeodiversidade / Diversidade xeolóxica.
Variedade de elementos xeolóxicos, incluídos rocas, minerais, fósiles, chans, formas do relevo, formacións e unidades xeolóxicas e paisaxes que son o produto e rexistro da evolución da Terra.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Xeoparques ou Parques Xeolóxicos.
Territorios delimitados que presentan formas xeolóxicas únicas, de especial importancia científica, singularidade ou beleza e que son representativos da historia evolutiva xeolóxica e dos eventos e procesos que as formaron. Tamén lugares que destacan polos seus valores arqueolóxicos, ecolóxicos ou culturais relacionados coa gea.
Referencias: Lei 42/2007 [E], Lei 5/2019 [G].
 
Xestión das paisaxes.
Entenderanse as accións encamiñadas, dende unha perspectiva de desenvolvemento sostible, a garantir o mantemento regular dunha paisaxe, coa fin de guiar e harmonizar as transformacións inducidas polos procesos sociais, económicos e ambientais.
Referencias: Convenio Europeo da Paisaxe.
 
Zona (Zonal, Zonación).
Superficie o terreno situados entre determinados límites.
Referencias: Diccionario RAE.
 
Fenómeno ecolóxico polo que debido a factores mesológicos gradualmente cambiantes (temperatura, humidade, profundidade ou trofía do chan, relevo etc.)/ etc.), as comunidades vexetais dispóñense dun modo ordenado e contigüo en función de tales gradientes. A expresión concreta da toposecuencia é a catena (agrupación de teselas en veciñanza ou pluriteselas en catena).
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Espacio xeográfico delimitado por su amplitud latitudinal (Zona ecuatorial, tropical, templada, boreal, polar) o altitudinal (Zona basal o colina, montana, subalpina, alpina, nival), e en consecuencia polas características climáticas vinculadas co devandito intervalo latitudinal / altitudinal.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Zonación altitudinal.
Distribución da vexetación en pisos ou cinturas oreinas en función da temperatura cambiante coa altitude. É un caso particular do fenómeno catenal. Co mesmo sentido emprégase o termo de catena altitudinal, cliserie altitudinal ou xeosigmetum cliserial
Referencias: Rivas-Martínez (2005).
 
Zonas especiais de conservación (ZEC).
Un lugar de importancia comunitaria designado polos Estados membros mediante un acto regulamentario, administrativo e/o contractual, non cal aplíquense as medidas de conservación necesarias para ou mantemento ou ou restablecemento, nun estado de conservación favorable, dous hábitats naturais e/o dás poboacións dás especies para as cales se designou ou lugar.
Referencias: Directiva 92/43/CEE
 
Zonas de especial protección para as aves (ZEPA).
Espacio adecuado para servir de hábitat a determinadas especies de aves protegidas, que se somete a medidas administrativas para la evitación de perturbaciones y garantizar su supervivencia y conservación.
Referencias: Lei 42/2007 [E].
 
Area Protexida da Rede Natura 2000 designadas en virtud da Directiva Aves coa finalidade de asegurar a conservación destas especies e seus hábitats.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.
 
Zonas Húmidas.
Termo incorrecto empregado para designar os humidais (wetlands) xa que na maioría dos casos estes non son ecosistemas zonais, xa que se definen como ecosistemas azonais.
Referencias: Lab. Bio – IBADER.