A información dispoñible para interpretar os cambios que se producen nas primeiras etapas do Pleistoceno, resultan moi escasas no occidente do territorio europeo, como en xeral no conxunto do Planeta, sobre todo se as comparamos coas dispoñibles para o resto do Pleistoceno e o Holoceno.
 
Na secuencia alpina, o penúltimo ciclo glaciar-interglaciar do Cuaternario identificábase co ciclo Riss-Eemien (aproximadamente 225- 74 ka. BP.). O Riss correspóndense co período estadial isotópico (MIS-6), aceptándose unha duración entre 225-129 ka. BP. Tras o Riss, establecíase o interglaciar o Riss-Würm (Eemien), que se corresponde co MIS-5 e inclúese na actualidade no piso superior do Pleistoceno, o Tarantiense (0,129-0,0117 Ma), mentres que o Riss (MIS-6), marca o final do Chibaniense (0,781-0,129 Ma).
 
Durante o Riss e especialmente no Eemien prodúcese en todo o continente europeo unha importante expansión territorial dos grupos humanos, durante un período no que os grupos de neandertales estabilizan as súas características anatómicas. Tal expansión quedou de manifesto pola abundancia de xacementos arqueolóxicos, tanto en abrigos e covas, como ocupacións ao aire libre. Estes últimos resultan abundantes en Galicia, sobre todo no litoral galego (Baixo Miño e na Mariña lucense), e en menor medida nas áreas sublitorais, onde os restos líticos atópanse depositados na maioría dos casos en niveis cronoloxicamente discordantes coa súa idade real (sedimentos holocenos, ou mesmo terciarios).
 
O descenso da temperatura global e a sucesión de fases galciar-interglaciar marcará a redistribución da vexetación durante o Pleistoceno Inicial e Medio. Nas fases frías nas áreas litorais e sublitorais Atlánticas, os terreos non afectados polo dominio dos xeos colonizaranse por formacións herbáceas (Poaceae) e de matogueira (Erica, Calluna, Ulex, Genista), sendo moi escasas as formacións arbóreas. Nas áreas máis continentais, predominan formación de carácter estepario dominadas por elementos helioxerófilos (Artemisia, Asteraceae, Chenopodiaceae, Ephedra, Poaceae, etc).
 
Nos períodos de maior termicidade (interglaciares e interestadiais) a temperatura global, aínda que aumenta, non chega a alcanzar a rexistrada nos períodos máis térmicos do Neóxeno. No transcurso destes períodos as formacións herbáceas e arbustivas tenden a ser substituídas por formacións arbóreas, rexistrándose na maioría destes episodios unha dinámica de substitución entre distintas especies arbóreas dominantes, así como un reflexo de especies con menor preponderancia na paisaxe.
 
Os cambios climáticos que se producen durante Mioceno Superior (16,4-5,33 Ma) o Plioceno (5,33-2,588 Ma) e o Pleistoceno (2,588 -0,116 Ma) terán unha notable influencia sobre a configuración e dinámica dos ecosistemas do planeta. Nos territorios occidentais do continente europeo, a vexetación dos dominios tropical e paratropical sofre unha importante redución, extinguíndose en diferentes episodios un gran número de elementos, tanto ximnospermas (Sciadopytis, Sequoia, Sequoiadendron, Taxodium, Tsuga etc)., como anxiospermas (Aesculus, Carya, Diospyros, Engelhardia, Eucommia, Liquidambar, Nyssa, Ostrya, Parrotia, Platycarya, Pterocarya, Symplocos, Zelkova, etc).
 
Antes do inicio do Pleistoceno, a case totalidade dos elementos vexetais representativos do Dominio Paleotropical desaparecen da maior parte do continente europeo. Un dos grupos máis representativos deste continxente as Palmae, extinguiranse case completamente, permanecendo unicamente unha especie de porte arbustivo, a palmeira anana (Chamaerops humilis) restrinxida a terreos moi térmicos e asollados da área Mediterránea. Situación similar ocorre coas Myricaceae, con elementos característicos dos bosques Paratropicais, das que soamente persistirá no continente europeo unha especie, Myrica gale. Outro continxente de flora que se reducirá significativamente son os fentos. As grandes frondes, só persisten algunhas poucas especies (Culcita macrocarpa, Woodwardia radicans), con poboacións confinadas en áreas meso-termófilas con ambientes umbrófilos e elevada humidade. A redución afecta igualmente a elementos con frondes menos exuberantes (Diplazium caudatum, Psilotum nudum, Vandenboschia speciosa), cuxa presencia no continente europeo faise moi exigua.
 
Os cambios climáticos provocan ademais a desintegración do cinto de laurisilvas que se desenvolveu en Eurasia desde o final do Paleoxeno e a extinción da maioría dos seus compoñentes (Barrón, 2003). Excepcionalmente, na Península Ibérica aínda podemos atopar algúns taxons vinculados a este elenco florístico que chegaron ata os nosos días como Arbutus unedo, Buxus sempervirens, Ilex aquifolium, Laurus nobilis, Prunus lusitánica, Rhododendron ponticum, Smilax aspera, (Barrón, 2003; Barrón et ao, 2010), que configuran na actualidade comunidades claramente diferenciadas das Laurisilvas que persisten na Rexión Macaronésica e noutras áreas do Planeta.
 
A desintegración das laurisilvas propiciará durante o Pleistoceno, a reorganización dun novo continxente florístico, o Dominio Mediterráneo (Mai, 1989), caracterizado polo predominio de especies esclerófilas. Este novo continxente florístico integraría distintas ximnospermas (Cupressus, Juniperus, Pinus, Taxus) e sobre todo perennifoloios eclerófilos (Quercus, Pistacia, Phillyrea, Olea, etc),
 
O continxente florístico máis importante do territorio Europeo, é o representado pola evolución e fragmentación do antigo Dominio Arctoterciario, do que se configurase ao longo do Pleistoceno, o Dominios Circumboreal, estendido polo Novo e Vello Mundo, e que entra en contacto na actualidade cos dominios do Mediterráneo, o Irano-Turiniano, Saharo-Arabigo, Macaronésico e o Asiático Oriental, unidades cuxa dinámica e delimitación foi obxecto de distintas propostas (Moore, 1991; Morrone, 2015; Olson & Dinerstein, 1998; Olson et al., 2001; Rivas-Martinez, 2008; Schültz, 1995; Takhtajan, 1986; Udvardy, 1975). Entre os elementos característicos deste continxente presentes nos rexistros dos territorios Atlánticos Ibéricos durante o Pleistoceno atópanse algunhas ximnospermas (Abies, Juniperus, Pinus, Taxus) e sobre todo anxiospermas caducifolias (Acer, Betula, Carpinus, Castanea, Celtis, Corylus, Fagus, Fraxinus, Juglans, Quercus, Salix, Tilia, Ulmus), xunto con distintas especies arbustivas (Calluna, Cistus, Cytisus, Daboecia, Erica, Genista, Ulex etc.) e herbáceas.
 
Os cambios climáticos e as modificacións que estes provocaron a nivel bioxeográfico exerceron un papel fundamental sobre a distribución das especies faunística, así como sobre a súa evolución. A fauna de mamíferos continentais do Plioceno (5,33-2,59 Ma) na Península Ibérica está condicionada polos cambios climáticos e a modificación na configuración entre as masas continentais. O peche do Mediterráneo durante o Mesiniense (6,0-5,33 Ma), propiciou a homoxeneidade dos continxentes faunísticos entre o Norte de Africa e o Sur de Europa. A posterior ruptura desta conexión e o abrupto enchido de auga do Mediterráneo, determino a separación e a evolución diferenciada dos continxentes faunísticos. (Alberdi & Alonso, 2009).
 
Ao clima seco e frío do Mesiniense sucedeulle ao comezo do Plioceno, un clima máis cálido e húmido, estando o nivel do mar máis elevado que na actualidade (Agustí et ao, 2001). O conxunto faunístico recoñecido nesta etapa inicial (Ruscinience), atópase representado nuns poucos xacementos paleontolóxicos ibéricos (Martínez-Navarro et al., 2018). O rexistro paleontolóxico de Baza-1 (Selecta), inclúe unha rica fauna de vertebrados era moi diversa, con numerosas especies compartidas co continente africano, como os roedores (Apocricetus, Apodemus, Paraethomys, Ruscinomys, Stephanomy), proboscídeos (Anancus, Mamut), bóvidos (Alephis), cérvidos (Cervinae), rinocerontes (Stephanorhinus), cabalos de tres dedos (Hipparion). (Ros-Montoya et al.,, 2017; Piñero et ál., 2017). O xacemento de Camp dels Ninots (Caldes de Malavella, Xirona), inclúe un rico rexistro de fauna de idade estimada en 3,2 Ma (Campeny-Vall et al.,, 2010; Gómez de Adoitar et al., 2012). Caracteriza pola presenza de abundantes peces ciprínidos (Leuciscus sp., Luciobarbus sp.), anfibios como píntegas (Pleurodeles sp.), tritones palmados (Lissotriton aff. helveticus) e ras verdes (cf. Pelophylax perezi), tartarugas representadas polas especies Mauremys leprosa e Chelydropsis cf. pontica, roedores como o rato Apodemus atavus, ademais de grandes mamíferos como tapires (Tapirus arvernensis), bóvidos de gran tamaño (Alephis tigneresi) e rinocerontes. (Stephanorhinus jeanvireti).
 
A fauna do final do Plioceno (3,4 - 2,59 Ma) e do inicio do Pleistoceno (2,59 – 1,2 Ma) mostra unha notable homoxeneidade sendo habitualmente consideradas como un mesmo conxunto faunístico, o coñecido como Complexo Villafranqiense, no que se inclúen especies típicas de medios semiarbolados húmidos (sabana boscosa ou pradería boscosa), xa presentes no Ruscinience. que se extinguirán ao longo este intervalo temporal, como os mastodontes (Mammut borsoni e Anancus arvernensis), o tapir (Tapirus arvernensis), os cabalos de tres dedos (Hipparion), xabaril (Sus minor) ou simios (Mesopithechus monspessulanus). Xunto con outras especies de nova aparición no continente eurpeo e de hábitats igualmente de paisaxes semiarbolados, como os elefantes modernos (Elephas), cabalos monodáctilos (Equus), búfalos (Leptobos stenometopon), rinocerontes (Stephanorhinus elatus), cervos (Pseudodama lyra), xunto con numerosos carnivoros: hienas (Pliocrocuta perrieri, Chasmaporthetes lunensis), tigres de dentes de sabre (Homotherium crenatidens, Megantereon cultridens), guepardo xigante (Acinonyx pardinensis), lobos pequenos (Canis mosbachensis).
 
O Villafranquiense superior vén ademais marcado pola difusión do xénero Homo, en Eurasia, cuxas evidencias máis antigas rexistráronse en Xeorxia, no Cáucaso, ás portas de Europa, no mundialmente coñecido xacemento de Dmanisi (Xeorxia), datado en 1,8 millóns de anos e onde se atoparon ata o momento cinco cranios humanos moi completos de descrito como Homo georgicus, que oscilan en capacidade cerebral entre 550 e 750 cm3, valores similares aos dos Homo habilis africanos, catro mandíbulas, vértebras, costelas e ósos das extremidades, acompaña dúas dunha ampla colección de industrias líticas e outras evidencias de actuación humana sobre os cadáveres de grandes mamíferos (Gabunia et al., 2002; Vekua et al., 2002; Martínez-Navarro et al., 2018). Con todo, os homininos (Hominina) non chegan a Europa occidental ata algo máis tarde. As evidencias máis antigas da súa presenza localízanse en España, concretamente en Andalucía, en dous xacementos da conca de Baza e Guadix situados nas inmediacións de Orce: Barranco León e Fonte Nova-3, datados en case 1,5 millóns de anos (Toro-Moyano et al., 2013; Palmqvist et ál., 2016). Unha cronoloxía similar, tamén con presenza de industria lítica e marcas de actividade antrópica sobre os ósos, ten o xacemento kárstico das Picarazas na Comunidade Valenciana (Gabarda et ál., 2016). O nivel CHE9 da Sima do Elefante de Atapuerca, onde tamén hai restos humanos, é lixeiramente máis recente, datado en 1,2 millóns de anos (Carbonell et ál., 2008).
 
O segundo complexo faunístico o Cromeriense (0,8-0,45 Ma), identifícase co Pleistoceno Medio, e toma o seu nome do Interglaciar Günz-Mindel (0,6 Ma). No Cromeriense persisten distintos dos elementos característicos do complexo Villafranquiense (tigre dentes de sabre, xaguar europeo, lobo pequeno, hiena manchada, cervo xigante, rinoceronte etrusco, xabaril, e os antepasados do actuais raposo, armiño, gamo, cabalo e bisonte).