Diversidade Biolóxica: Biodiversidade

O Convenio de Nacións Unidas sobre a Diversidade Biolóxica (UN Convention on Biological Diversity, CBD) foi elaborado baixo o auspicio do Programa de Nacións Unidas para o Medio Ambiente (UNEP) e quedou aberto á firma na Conferencia das Nacións Unidas sobre o Medio Ambiente e o Desenvolvemento, denominada “Cume da Terra”, celebrada en Río de Janeiro en xuño de 1992. O Convenio entrou en vigor o 29 de Decembro de 1993. Constituíndo un tratado internacional case universal xa que foi asignado por máis de 196 países (Partes Contratantes. O Convenio é un instrumento legalmente vinculante para as Partes Contratantes. O texto da Convención e o referente e a base fundamental para o desenvolvemento da normativa e medidas para o logro dos seus obxectivos nos países e organizacións signatarias (Partes contratantes). A Unión Europea, e todos os Estados Membros desta, son Partes da Convención.
 
A Convención das Nacións Unidas sobre a Diversidade Biolóxica (UN Convention on Biological Diversity, CBD), contempla 3 obxectivos principais: 1.- A conservación da diversidade biolóxica. 2.- O uso sostible dos seus compoñentes. 3.- A repartición xusta e equitativa dos beneficios derivados da utilización dos recursos xenéticos
 
1.- Definición de Diversidade Biolóxica (Biodiversidade).
 
O texto do Convenio sobre Diversidade Biolóxica (CDB-1992) inclúe no seu artigo 2 un conxunto de definicións que foron posteriormente adoptadas a nivel normativa, técnico e científico pola maioría dos países, entre elas incluese a definición de Diversidad Biolóxica ou Biodiversidade
 
Diversidade biolóxica [biodiversidade]: enténdese a variabilidade de organismos vivos de calquera fonte, incluídos, entre outras cousas, os ecosistemas terrestres e mariños e outros ecosistemas acuáticos e os complexos ecolóxicos dos que forman parte; comprende a diversidade dentro de cada especie, entre as especies e dos ecosistemas (CBD, 1992)
 
No Convenio de Diversidade Biolóxica (CBD, 1992) fíxase ademais a definición doutros dous conceptos de gran importancia e alcance: Recursos biolóxicos (os recursos xenéticos, os organismos ou partes deles, as poboacións, ou calquera outro tipo do compoñente biótico dos ecosistemas de valor ou utilidade real ou potencial para a humanidade) e Recursos xenéticos (material xenético de valor real ou potencial).
 
2.- Definición de Diversidade Biolóxica (Biodiversidade) na normativa estatal e galega
 
A normativa estatal (Lei 42/2007 do Patrimonio Natural e da Biodiversidade) e galega (Lei 5/2019 Patrimonio Natural e da Biodiversidade de Galicia) definen a "Biodiversidade" ou "Diversidade Biolóxica", como a: variabilidade dos organismos vivos de calquera fonte, incluídos entre outras cousas, os ecosistemas terrestres e mariños e outros ecosistemas acuáticos e os complexos ecolóxicos dos que forman parte; comprende a diversidade dentro de cada especie, entre as especies e dos ecosistemas. 
 
3.- Orixe do termo Biodiversidade
 
O primeiro autor en empregar o termo “Biodiversidade” foi o botánico americano James Arthur Harris [1880,1930] quen o usa na súa forma estendida “Biological Diversity” no artigo “The variable desert", publicado en Scientific American (1916). Posteriormente, Raymond Fredric Dasmann [1919, 2002] emprega ou termo “Biological Diversity” para referirse á riqueza dous seres vivos non artigo: “A different kind of country” publicado en Kirkus Reviews (1967). En 1974 ou ecólogo John Whittle Terborgh [1936,-], acuña ou termo: “Natural diversity”.
 
A inicios da década de 1980 o Dr. Thomas Eugene Lovejoy [1941,2021], participou na redacción do documento: The Global 2000 Report to the President, promovido polo Fondo Mundial da Natureza (WWF) e destinado ao presidente dos Estados Unidos. Neste informe Lovejoy (1980) emprega o termo “Diversidade Biótica” ou “Diversidade Biolóxica” para referirse ao número de especies presentes no planeta.
 
No Informe Anual do Consello de Calidade Ambiental (Annual Environmental Quality Report of the Council on Environmental Quality) destinado ao presidente dos Estados Unidos (1980), inclúese o capítulo redactado por Norse & McManus (1980) onde analizase a diversidade global do Planeta, considerando dous conceptos inte-relacionados; A Diversidade xenética (a cantidade de variabilidade xenética dentro das especies) e a Diversidade ecolóxica (o número de especies nunha comunidade de organismos).
 
Entre o 16-18 de novembro de 1981 celébrase nos Estados Unidos a Conference on Biological Diversity, auspiciada por distintas axencias federais dos Estados Unidos, así como polo Council on Environmental Quality, Smithsonian Institution, National Science Foundation e o Comité dos USA do Programa Man and the Biosphere (UNESCO). As actas desta reunión son publicadas en abril de 1982 polo Department of State (Washington, USA) co título: US. Strategy Conference on Biological Diversity. Entre os artigos publicados nas actas atópase o realizado polo ecólogo Thomas Eugene Lovejoy III [1941,2021] titulado: Biological diversity and society (1982).
 
Na década dos anos oitenta xeneralízase progresivamente o uso do termo extendido “Biological Diversity” (Diversidade Biolóxica), acuñándose a súa forma contraída, “Biodiversity” (Biodiversidade) en 1985, no transcursos das reunións preparatorias do foro sobre Diversidade Biolóxica previsto para o ano 1986. Nas reunións preparatorias Walter G. Rosen, propón denominar o foro co termo “BioDiversity”. Finalmente, o foro celébrase en Washington entre o 21-24/09/1986 co título: “National Forum on BioDiversity”, baixo os auspicios da Academy of Sciences e a Smithsonian Institution. En juño de 1985, Laura Tangley, senior editor do National Wildlife Magazine emprega ou termo “Biodiversity” non artigo: "A new plan to conserve the Earth's Biota" publicado en BioScience.
 
Ou biólogo Edward O. Wilson publica o libro: “Biodiversity” (1982), editado pola National Academy of Sciences & Smithsonian Institution. Wilson considera a Biodiversidade como: a totalidade de variacións con base xenética que se atopan en todos os niveis de organización biolóxica, desde os xenes das especies, pasando polas propias especies, ata chegar aos mesmos ecosistemas.
 
En 1992, no marco da Cume da Terra celebrada en Río (Brasil), ponse a firma o texto da Convención das Nacións Unidas sobre a Diversidade Biolóxica. A Convención entra en vigor en 1993.

 

Ano	0	Referencia
1916		James Arthur Harris publica The variable desert (1916) emprega o termo “Biological Diversity” (Diversidade Biolóxica)
1967		Raymond Fredric Dasmann emprega o termo “Biological Diversity” no artigo A different kind od country (1967).
1974		John Whittle Terborgh acuña o termo “Natural diversity”
1980		Lovejoy emprega o térmo Biological Diversity no documento: The Global 2000 Report to the President (1980).
1980		Norse & McManus (1980) consideran a Diversidade Xenética e a Diversidade Ecolóxica como integrantes da diversidade global.
1982		Entre o 16-18 de novembro de 1981 celebrase a Conference on Biological Diversity. En 1982 o Department of State (USA) publica as actas da conferencia co título: Proceedings of the US Strategy Conference on Biological Diversity.
1985		Walter G. Rosen acuña o termo contraído Biodiversity (Biodiversidade).
1985		Laura Tangley publica: “A new plan to conserve the Earth's Biota”, donde emprega o termo “Biodiversity”
1986		Celebrase en Whashington (USA) o: National foro on BioDiversity.
1988		Edward O. Wilson publica o libro: Biodiversity.
1992		Cume da Terra (Rio). Posta a firma a Convención sobre Diversidade Biolóxica.
1993		Entrada en vigor da Convención sobre Diversidade Biolóxica.

4.- Outras definicións conexas.
 
Na norma estatal (Lei 42/2007) a autonómica (Lei 5/2019), inclúese que distintos termos que inter-relacionados co concepto de biodiversidade:
 
Recurso natural.
 
Na normativa estatal e galega defínese como: “todo compoñente da natureza susceptible de ser aproveitado polo ser humano para satisfacer as súas necesidades e que teña un valor actual ou potencial, tales como a paisaxe natural; as augas superficiais e subterráneas; o solo, o subsolo e as terras pola súa capacidade de uso maior, sexan agrícolas, pecuarias, forestais, cinexéticas e de protección; a biodiversidade; a xeodiversidade; os recursos xenéticos e os ecosistemas que lle dan soporte á vida; os hidrocarburos; os recursos hidroenerxéticos, eólicos, solares, xeotérmicos e similares; a atmosfera e o espectro radioeléctrico, e os minerais, as rochas e os outros recursos xeolóxicos renovables e non renovables”.
 
O concepto de recurso natural engloba pois tanto a recursos renovables, como non renovables, obtidos na natureza que se empregan ou se empregaron para cubrir as necesidades dos seres humanos (alimento, roupa, vivenda, construcións), ou ben para desenvolver unha actividade económica, ou ben para satisfacer as demandas sociais (artigos de consumo), cuxo uso e explotación pode realizarse de forma sostible ou insostible.
 
Patrimonio Natural.
 
"Conxunto de bens e recursos da natureza fonte de diversidade biolóxica e xeolóxica, que teñen un valor relevante ambiental, paisaxístico, científico ou cultural". Ambas normas definen á súa vez "Biodiversidade" ou "Diversidade Biolóxica".

4.- Documentos de referencia: Convention on Biological Diversity (CBD).
 

• Convention on Biological Diversity (with annexes). Concluded at Rio de Janeiro on 5 June 1992. Multilateral, authentic texts: Arabic, Chinese, English, French, Russian and Spanish. Registered ex officio on 29/12/1993. United Nations - Treaty Series (1993). Vol. 1760, 1-30619, pp: 143-306. [UN-TS]
• Nagoya Protocol on Access to Genetic Resources and the Fair and Equitable Sharing of Benefits Arising from their Utilization to the Convention on Biological Diversity. Nagoya, 29/10/2010. Registration: 12/2014, nº 30619. [UN-TS).
• Cartagena Protocol on Biosafety to the Convention on Biological Diversity. Montreal, 29 January 2000. Multilateral, authentic texts: Arabic, Chinese, English, French, Russian and Spanish. Registered 11/09/2003. United Nations - Treaty Series (2005). Vol. 2226. [UN-TS].