Evolución

Ou dicionario dá Lingua Castelá define Evolución como o “Proceso de transformación dás especies a través de cambios producidos en sucesivas xeracións” (Dicionario dá Lingua Española), mentres que no dicionario da Lingua Galega considérase: Transformación lenta e progresiva de algo ou de alguén.
 

Retratatos de Charles Darwin e Alfred Russel Wallace.

A teoría da evolución foi inicialmente enunciada de maneira independente por Charles R. Darwin [1809,1882] e Alfred Russel Wallace [1823,1913]. A evolución, como Ch. Darwin describiuna en "A Orixe das Especies" en 1859, é un proceso de cambio orgánico irreversible, lento, gradual e continuo en todas as especies biolóxicas, desde fai millóns de anos, e que se debe aos procesos de selección natural e supervivencia dos máis aptos. Tras a publicación da obra de Darwin, os debates e as polémicas ocupan todo o final do século XIX. Pero co-cambio de século chegou a crise do darwinismo provocada polo avance da xenética e especialmente pola teoría cromosómica da herdanza dos caracteres adquiridos. Entre a década de 1930 e 1930 aparece a designada como “Teoría Sintética da Evolución” ou “Nova Síntese”, derivada dos traballos de Theodosius Dobzhanski [1900,1975], xunto cos de Julian Huxley [1887,1975], Ernst Mayr [1904,2005], George Ledyard Stebbins [1906, 2000], Georges Gaylord Simpson [1902,1985], entre outros, na que se incorporan novos resultados procedentes de distintas disciplinas científicas, e especialmente da xenética, a paleontoloxía e a biogeografía.
 
Segundo Dobzhanski (1937), as variacións implicadas na evolución son heredables conforme ás leis de Mendel e estas variacións xenéticas non son senón as distintas variantes ou mutacións dun xene dado que goberna determinado carácter biolóxico e sobre o cal actúa a selección natural durante o proceso evolutivo. Os estudos de Dobzhansky sobre xenética de poboacións demostraron a herdanza é o que relaciona a vida dos organismos individuais e a evolución das poboacións. A evolución refírese a cambios en trazos hereditarios (ou mutacións) sobre os que actúa a selección natural. Non son os individuos os que evolucionan, senón as poboacións.
 

Fotografías de Theodosius Dobzhanski (Esquerda) e Ernst Mayr (Dereita).

Mayr estableceu en 1940 o concepto biolóxico de especie, definido como: unha especie consiste en grupos de poboacións cuxos membros son capaces de cruzarse entre eles para producir descendencia fértil e non con membros doutras especies. En 1942, Mayr presentou o modelo de especiación proceso no cal unha poboación de certa especie dá lugar a outra especie sustentado en dúas nocións principais: 1.- O concepto biolóxico de especie. 2.- O illamento físico como unha barreira para a reprodución das poboacións. O illamento constitúe obviamente unha primeira barreira efectiva para a reprodución entre as diferentes poboacións, ademais de que o illamento físico leva ao illamento xeográfico e desencadea a segunda fase do proceso de especiación, que é a diverxencia xenética entre as poboacións, isto significa que os seus caracteres xenéticos poden variar dos da poboación da área principal, co que é probable que chegue o momento no que as diverxencias xenéticas acumuladas impiden que esta poboación illada poida cruzarse e dar descendencia fértil con outros individuos das poboacións da área principal, no caso de que puidesen reencontrarse.
 
Simpson comprobou que a historia da vida revelada polos fósiles é compatible cun proceso evolutivo de mutacións xenéticas e de selección (Simpson, 1949).
 
En 1972, os paleontólogos Niles Eldredge [1943,-] e Stephen Jay Gould [1941,2002] publican o traballo: Punctuated equilibria: an alternative to phyletic gradualism (Eldredge & Gould, 1972), o que desenvolven a teoría do “Equilibrio puntuado” ou “Equilibrio Interrompido” que contrasta co gradualismo filético asumido polos Neodarwinistas que consideran a evolución como un proceso gradual e continua. Pola contra, a teoría do Equilibrio Puntuado, considera que unha vez que unha especie aparece no rexistro fósil, a poboación estabilízase, mostrando poucos cambios evolutivos durante a maior parte da súa historia xeolóxica.2 Este estado de cambio morfolóxico mínimo ou nulo chámase estasis. Segundo a teoría, os cambios evolutivos significativos son eventos raros e xeológicamente rápidos de especiación ramificada chamados cladoxénesis. A cladoxénesis é o proceso polo cal unha especie divídese en dúas especies distintas, en lugar de transformarse gradualmente noutra.

Gradualismo filético versus Equilibrio puntuado
 
O modelo clásico da Evolución (Mayr, 1954) considera esta como un proceso gradual e continuo de liñaxes completas (Gradualismo filético), contraponse coa teoría do Equilibrio puntuado (Eldredge & Gould, 1972; Eldredge & Gould, 1977; Gould & Eldredge, 1977, Gould, 1982), que postula que tras a aparición dunha especie no rexistro fósil o seu estabilízase, mostrando poucos cambios evolutivos durante a maior parte da súa historia xeolóxica. Designando como “Estasis”, o estadio no que a especie se mantén sen cambio morfolóxicos ou estes son pouco significativos. Segundo a teoría do Equilibrio puntuado, os cambios evolutivos significativos son eventos raros e xeológicamente rápidos e determinan que unha especie divídese en dúas especies distintas (cladoxénesis), en lugar de transformarse gradualmente noutra.