A nivel internacional, a propagación de especies exóticas invasoras, considéranse xunto coa sobre-explotación dos recursos, a contaminación química e eutrofización, a destrución e fragmentación dos hábitats e o cambio climático, como as causas principais que determinan a perda de biodiversidade do planeta provocada polo cambio global antropoxénico. Actualmente, as especies exóticas invasoras son a segunda causa de ameaza e extinción de especies, precedida tan só pola perda de hábitat.
 

A cala, cartucho, aro, é unha planta perenne nativa do Sur de África, sendo descrita en 1753 por Linnaeus como Cala aethiopica, pasando posteriormente a designarse Zantedeschia aethiopica. En Europa difundiuse o seu uso como especie ornamental, naturalizándose comportándose como especie invasora en áreas libres de xeada, onde coloniza distintos medios. Fotografía: Praia de Soesto (Laxe). Autor: Pablo Ramil-Rego.

Os efectos de especies introducidas poden non limitarse ao desprazamento das especies nativas e á perda de diversidade, incluso chegando a alterar as reservas e fluxos de enerxía e nutrientes nos ecosistemas receptores. Sendo numerosos os servizos e recursos sensibles ás invasións biolóxicas: incremento dos custos de laboreo, perda do valor agrario das terras, caída de construcións e tendidos, colapso de redes de rego e drenaxe, obstaculización de camiños e sendas, descenso do nivel freático, contaminación de partidas de sementes, dispersión de pragas e incremento dos custos derivados do seu control, depreciación de espazos turísticos, deportivos ou cinexéticos, encarecemento dos programas de restauración e conservación de ecosistemas, perda de interese turístico ou científico asociado ao declive da biodiversidade, impedimento do acceso das xeracións futuras aos servizos e recursos actuais, etc.
 
O termo "invasor" foi utilizado inicialmente por Clements (1874-1945) para describir aquela planta que arriba a un novo enclave, se establece e compite cos primeiros ocupantes, podendo chegar a desprazalos. É condición necesaria que non sexa oriúndo do territorio no que crece e se propague coma se fose unha especie autóctona. As especies invasoras prodúcense nos principais grupos taxonómicos, incluídos virus, fungos, algas, brións, fentos, plantas superiores, invertebrados, peixes, anfibios, réptiles, aves e mamíferos.
 
En resposta a esta alarmante situación creouse o "Global Invasive Species Program" (GISP, 1998) que xorde a través de colaboracións entre diversos organismos internacionais. O seu principal obxectivo é o de minimizar a expansión de especies exóticas. A nivel europeo, o Convenio da Diversidade Biolóxica (1992) detalla que se impedirá a introdución de especies exóticas, e se controlará e erradicará as introducidas, que ameacen ecosistemas, hábitats e especies. No seu marco, o Consello de Europa, a través do Convenio de Berna, está a desenvolver unha Estratexia Europea para as Especies Invasoras.

Tanto a Directiva Aves (DC 2009/147/CE) como a Hábitat (DC 92/43/CEE) establecen no seu articulado o papel que deben adoptar os países membros da Unión Europea respecto ás especies invasoras, evitando a introdución de especies alóctonas no seu territorio que prexudiquen á fauna e á flora silvestre autóctona, ou aos seus hábitats naturais, chegando se é necesario a prohibir á introdución desas especies. Outras Directivas europeas tamén teñen en conta a problemática das especies exóticas invasoras, como no ámbito mariño a DC 2008/56/CE (Directiva marco sobre a estratexia mariña) e nos medios acuáticos continentais a DC 200/60/CE (Directiva Marco da Auga)
 

A Margarida do Cabo ou Margarita africana (Arctotheca calendula) é unha especie herbácea nativa do Sur de África onde vive sobre solos areosos. Tras a súa introdución en Europa compórtase como invasora en distintos territorios especialmente en Portugal, España, Francia, Italia. Fotografía: Praia de Soesto (Laxe). Autor: Pablo Ramil-Rego.

Fotografía: Cortaderia selloana nativa do Sur de América, introducida como ornamental en Galicia onde manifesta un claro carácter como especie exótica invasora. Fotografía: Praia de Barrañán (Arteixo). Autor: Pablo Ramil Rego.

A Comisión Europea calcula que no territorio da Unión atópanse establecidas máis de 12.000 especies exóticas, das cales ao redor dun 10-15 % compórtanse como invasoras (1.440-1.800 especies)
 
O Regulamento (UE) Nº 1143/2014 do Parlamento Europeo e do Consello do 22 de outubro de 2014 sobre a prevención e a xestión da introdución e propagación de especies exóticas invasoras, que se desenvolve e actualiza a través de diferentes Regulamentos de execución, establece normas para previr, reducir e mitigar os efectos adversos das especies exóticas invasoras sobre a biodiversidade e os servizos asociados dos ecosistemas e sobre a saúde das persoas e a seguridade, así como para reducir as súas consecuencias sociais e económicas.
 
A Comisión adoptará, mediante actos de execución, unha lista de especies exóticas invasoras preocupantes para a Unión (a lista da Unión), baseándose nunha serie de criterios entre os cales se indica a necesidade de dispoñer de: “probas científicas dispoñibles, capaces de establecer unha poboación viable e propagarse na contorna nas condicións de cambio climático actuais ou previsibles nunha rexión bioxeográfica compartida por máis de dous Estados membros ou nunha subrexión mariña, excluíndo as súas rexións ultraperiféricas;
 
Desde a publicación da primeira lista da Unión de especies exóticas, ata a máis recente (Regulamento de Execución (UE) 2022/1203 da Comisión do 12 de xullo de 2022 polo que se modifica o Regulamento de Execución (UE) 2016/1141 co fin de actualizar a lista de especies exóticas invasoras preocupantes para a Unión), o número de especies incorporadas resulta moi reducido, inferior a 90 especies. Os criterios fixados e o feito de que a inclusión deba ser proposta por 2 ou máis países, determina a incongruencia da listaxe da Unión, como se aprecia ao non incluír especies como Carpobrotus spp. Acacia melanoxylon, Acacia dealbata, Cortaderia selloana, que compren os criterios fixados polo Regulamento europeo.
 
No tócante ao estado español, a Lei 42/2007 de Patrimonio Natural e da Biodiversidade establece no seu artigo 52.2 que as administracións públicas competentes prohibirán a introdución de especies, subespecies ou razas xeográficas alóctonas, cando estas sexan susceptibles de competir coas especies silvestres autóctonas, alterar a súa pureza xenética ou os equilibrios ecolóxicos. Ademais o artigo 61.1 crea o Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras, regulado polo RD 1628/2011, no que se desenvolven todas as disposicións sobre especies exóticas da Lei 42/2007.
 
O Real Decreto 1628/2011 inclúe o Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras no seu Anexo I e a Listaxe de Especies Exóticas con Potencial Invasor no Anexo II. Mediante esta normativa establécese por unha parte as características, contidos, criterios e procedementos de inclusión ou exclusión de especies no Catálogo e na Listaxe mencionada, ademais de incluír as medidas necesarias para prever a introdución de especies exóticas invasoras, para o seu control e posible erradicación; así como tamén se establecen as características e o contido das Estratexias de xestión, control e posible erradicación das especies exóticas invasoras.
 
A aprobación do Real Decreto 1628/2011, xerou importantes discrepancias entre a Administración Xeral do Estado e as Comunidades Autónomas, o que motivou a presentación de recursos que foron obxecto dos autos do 28 de marzo e 22 de xuño de 2012, da Sección terceira da Sala terceira do contencioso-administrativo do Tribunal Supremo e da promulgación do Acordo de Consello de Ministros, do 24 de febreiro de 2012, polo que se dá contestación aos requirimentos expostos polos Gobernos das comunidades autónomas de Aragón, Castela e León e de Cataluña, ao amparo do previsto no artigo 44.3 da Lei 29/1998, do 13 de xullo, reguladora da xurisdición Contencioso-Administrativa, en relación co Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro. Este Acordo, publicado no BOE do 19 de marzo de 2012, anulaba os artigos 1, 4, 5, 7, 8, 10 disposición transitoria segunda e anexo II do Real Decreto 1628/2011, do 14 de novembro, en todo o que se refire ás especies incluídas na listaxe e acordaba iniciar o procedemento de modificación do RD 1628/2011.
 

O xénero Carpobrotus inclúe especies suculentas de porte rastrero nativas do Sur de África, das que dúas delas (Carpobrotus acinaciformis, C. edulis), mostran na Península Ibérica un claro comportamento como especies exóticas invasoras. Fotografía: Ribadeo (Lugo). Autor: Pablo Ramil-Rego

O xenxibre branco (Hedychium gardnerianum) é unha especie nativa do Himalaya, incluída pola IUCN na lista das 100 especies exóticas máis daniñas do mundo. En España figura desde o ano 2013 no Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras (Real Decreto 630/2013), a pesar diso en Galicia plantase como ornamental en xardíns privados e públicos, mostrándose como invasora en moitas localidades, onde coloniza distintos medios principalmente eucaliptais, ambientes ruderais e viarios, bosques de ribeira. Fotografía: Ortigueira. Autor: Pablo Ramil-Rego.

O RD 1628/2011, foi finalmente substituído polo Real Decreto 630/2013, do 2 de agosto, polo que se regula o Catálogo español de especies exóticas invasora. A nova norma recoñece un número moi inferior de especies exóticas invasoras das que figuraban no Real Decreto 1628/2011. A Sentenza do Tribunal Supremo 637/2016 (BOE 146, 17/06/2016), modificou algunhas das disposicións do RD 630/2013, obrigando a incluír de novo varias especies (Undaria pinnatifida, Helianthus tuberosus, Cyprinus carpio, Oncorhynchus mykiss, Ammotragus lervia). Pola súa banda, a Lei 7/2018, do 20 de xullo, de modificación da Lei 42/2007, do 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da Biodiversidade, modificou diversas cuestións referidas á regulación das especies exóticas invasoras en canto ao seu caza e pesca, dotando ademais á Comisión Estatal para o Patrimonio Natural e a Biodiversidade de atribucións para, en casos excepcionais, suspender o procedemento de inclusión de novas especies no Catálogo ou promover a descatalogación
 
En canto ao propia listaxe do Catálogo Español de Especies Exóticas Invasoras foi obxecto de distintas modificacións ao longo do tempo: Real Decreto 216/2019, Orde TED/1126/2020, do 20 de novembro, Orde TED/339/2023, do 30 de marzo.
 
Resulta estraño, que a Comunidade Autónoma de Galicia, do mesmo xeito que o resto das Comunidades Autónomas carezan dun catálogo propio de especies exóticas, máis aínda cando a presenza destas e o grao de afección no territorio móstrase moi diferente entre as distintas Comunidades Autónomas, e cando o Catálogo Español de Especies Exóticas e o Lista de especies exóticas preocupantes para a Unión Europea e para as súas rexións ultraperiféricas, non constitúen unha ferramenta fiable para valorar a problemática que representan as especies exóticas nos distintos territorios hispanos.