A normativa estatal (Lei 42/2007) establece o Inventario Español de Lugares de Interese Xeolóxico co obxectivo de catalogar as estruturas, formas e depósitos xeolóxicos senlleiros, considerando as súas características mineralóxicas, sedimentolóxicas, estratigráficas, xeomorfolóxicas, paleobiolóxicas, ou edafolóxicas. A Lei 5/2019, do 2 de agosto, do patrimonio natural e da biodiversidade de Galicia, no seu artigo 25.4 crea o Inventario Galego de Lugares de Interese Xeomorfolóxico.

Atopámonos pois con dous inventarios diferenciados no seu obxectivo, o Estatal, que catalogaría todo tipo de elemento xeolóxico singular, mentres que o galego soamente catalogaría os elementos xeomorfolóxicos. Esta dicotomía, supón que a normativa galega non contempla a posibilidade de inventariar elementos da xeodiversidad que resulten singulares polas súas características mineralóxicas, sedimentolóxicas, estratigráficas, paleobiolóxicas, ou edafolóxicas.
 
A esta exclusión, habería que unir a referencia equivoca a un suposto Inventario español de lugares de interese xeomorfolóxico, que ata a data non foi creado polo organismo estatal competente, nin se contempla na normativa estatal, nin no Plan estratéxico estatal do patrimonio natural e da biodiversidade.

1.- Lugares de Interese Xeolóxico
 
Aínda que Galicia carece dun Inventario Galego de Lugares e Interese Xeolóxico e a súa elaboración non esta contemplado na normativa vixente (Lei 5/2019), existe unha información preliminar sobre os lugares de interese xeolóxica recollida no Inventario Español de Lugares de Interese Xeolóxico.
 
 

Inventario Español de Lugares de Interese Xeolóxico (IELIG). Lugares catalogados no NW de España. Imaxe esquerda: GEOSITES. Imaxe dereita: Lugares de Interese Xeolóxico. Fonte: IGME (Consultada: 2025/04).

O Inventario Español de Lugares de Interese Xeolóxico (IELIG) inclúe 4 Global Geosistes tres deles se corresponden co contexto “Oróxeno Varisco Ibérico” e o seu principal interese é o tectónico (OV-02 Pregues tombados da Serra do Courel, OV-03 Zona de cizalla basal do manto de Mondoñedo e OV-04 Complexo de Cabo Ortegal) mentres que o derradeiro (RF-04 Fervenza de Ezaro) sitúase no contexto da “Rede Fluvial, rañas e releves apalachianos do Macizo Ibérico” e o seu principal interese é o xeomorfolóxico. Xunto con estes lugares de importancia internacional foron identificados 45 lugares de Interese Xeolóxico de importancia rexional ou local (22 na provincia de A Coruña, 10 na de Lugo, 7 en Ourense e 6 en Pontevedra).

A Lei 5/2019 contemplaba a elaboración dun Inventario de Lugares de Interese Xeomorfolóxico (art. 25.4). Transcorridos máis de 5 anos da aprobación desta Lei o inventario aínda non foi adoptado normativamente, a pesar da existencia dun documento científico elaborado no ano 2008 por Pérez-Alberti & López Bedoya, no que se formulaba a primeira Listaxe de Lugares de Interese Xeomorfolóxico de Galicia (Pérez-Alberti & López Bedoya, 2008).

Os autores desta primeira Listaxe de Lugares de Interese Xeomorfolóxico resaltan na introdución de seu traballo que a  Xeomorfoloxía ten por obxecto a descrición das formas superficiais para explicar a súa xénese e a influencia que estas teñen nas actividades humanas, baseándose na clasificación xenética das formas do relevo. A xeomorfoloxía é a ciencia fundamental para valorar e estudar a xeomorfodiversidade. O tradicional desequilibrio de interese entre os seres vivos e o patrimonio inerte provén, en grande medida, da falla de comprensión social sobre o seu significado. Só a espectacularidade dalgunhas formas, a beleza dalgunhas paisaxes, logrou achegarse ó convencemento colectivo da necesidade de protexer o patrimonio xeomorfolóxico (Pérez-Alberti & López Bedota, 2008).

Na elaboración da Listaxe de Lugares de Interese Xeomorfolóxico de Galicia, os autores tiveron en conta tanto os valores científicos como estéticos, sen esquecer a representatividade destes espazos para a comprensión da historia xeolóxica e a evolución xeomorfolóxica do territorio galego. Nesta Listaxe inclúense 67 lugares que foron escollidos, analizados e valorados para a futura “Rede de Espazos de Interese Xeomorfolóxico de Galicia” e 32 lugares denominados como “Outros espazos de interese xeomorfolóxica de necesaria valoración e protección” (Pérez Alberti & López Bedoya, 2008).

Entre os elementos de interese xeomorfolóxico recollidos no Inventario de lugares de interese xeomorfolóxico (Pérez Alberti & López Bedoya, 2008) se inclúen formas de acumulación e formas de erosión. Entre as formas de acumulación se inclúen depósitos costeiros que poden ser depósitos antigos costeiros (depósitos de orixe fría, praias antigas e dunas fósiles) ou depósitos costeiros actuais ou subactuais (cordóns dunares, dunas móbiles non vexetadas, dunas remontantes, dunas en chaira, mantos eólicos e formas intermareais dominadas por limos e arxilas) e depósitos continentais, que do mesmo xeito que os depósitos costeiros poden ser depósitos continentais antigos (cuñas de xeo ou estruturas cilíndricas, estruturas cilíndricas fósiles de orixe glaciar e periglaciar, cuñas de xeo fósiles, depósitos glacio lacustres, depósitos fluvioglaciares, morrenas, till, glaciares rochosos, morrenas de neve e depósitos de terrazas fluviais) e depósitos continentais subactuais ou actuais.

Entre as formas de erosión se inclúen formas rochosas acantiladas que poden ser costeiras (cantís, arcos rochosos, furnas, galerías, bufadeiros, farallóns e illotes) e continentais (crestóns cuarcíticos, cristas, cantís ou riscos de materiais metamórficos ou ígneos e covas); modelado cárstico (covas, megaformas e mesoformas de degradación cárstica, lapiaces e dolinas e uvalas) e formas menores en materiais metamórficos ou ígneos, na costa ou no interior (alveolizacións, pías, cacholas e covas).

Estes diferentes elementos se reparten en 5 tipos de dominios xeormorfolóxicos: dominio costeiro (costas abertas e costas de rías), dominio fluvial (vales fluviais abertos, vales fluviais encaixados e depósitos fluviais antigos e subactuais), dominio montañoso (áreas con pegadas glaciarias, áreas con pegadas periglaciarias, vales de orixe glaciar ou mixta e sistemas cársticos das bandas calcarias do oriente galego); dominio das depresións tectónicas interiores (área de depósitos sedimentarios de orixe terciaria, área de depósitos sedimentarios de orixe cuaternaria, áreas de relevos residuais resistentes ás paleoerosións, relevos graníticos, relevos metamórficos e relevos cársticos e paleocársticos) e dominio das superficies antigas de aplanamento continentais (áreas de relevos residuais resistentes ás paleoerosións, relevos graníticos, relevos metamórficos e relevos cársticos e paleocársticos). (Pérez Alberti & López Bedoya, 2008).